De droom van de rode kamer

De droom van de rode kamer wordt gerekend tot de hoogtepunten van de klassieke Chinese literatuur, het summum van de Chinese romankunst. In tweeduizend bladzijden toont Cao Xueqin de rijkdom van de achttiende-eeuwse adel, die leeft achter rode muren en met behulp van broze banden met de keizer probeert vast te houden aan zijn macht. Maar is die rijkdom misschien uiteindelijk toch niet een illusie? 
Tot dit boeddhistisch-taoïstische inzicht komt de jonge Baoyu: geboren met een stuk ‘bezielde jade’ in zijn mond, een steen van mythische oorsprong. Zijn liefdesleven vormt de rode draad van het grote familieverhaal. In een fameuze driehoeksverhouding met twee nichtjes leert hij het verschil kennen tussen liefde en huwelijk. Ontnuchterd denkt hij er steeds vaker aan het aardse leven op te geven en als bedelmonnik verder te gaan. 

De droom van de rode kamer laat zich enkel vergelijken met de allergrootste romans uit de wereldliteratuur: De Buddenbrooks van Thomas Mann of Op zoek naar de verloren tijd van Marcel Proust. 

Mark Leenhouts, Silvia Marijnissen en Anne Sytske Keijser werkten twaalf jaar aan de vertaling van dit monumentale boek.

Een cassette met vier boeken, prachtig uitgegeven, een pronkstuk in je bibliotheek. Zeker weten maar is het ook leesbaar?

Twaalf jaar werkten de vertalers aan De droom van de rode kamer, een 18de-eeuwse, semi-biografische Chinese roman van Cao Xuegin. Deze roman van ruim 2000 pagina’s uit de achttiende eeuw waarin Cao Xuegin zijn eigen familieroots beschrijft gewikkeld in mystieke Oosterse sferen tijdens de Qing-dynastie. De roman wordt ook genoemd als Hung Lou Meng of Hong Lou Meng, vertaald als De rode kamer en verwijst naar de afgeschermde kamers waar de dochters van rijke families leefden. Bij aanvang geeft de auteur ook aan dat het een ode is aan de vrouwen die hij in zijn jeugd kende: familieleden, dienaren en vriendinnen.

Het eerste boek uit de cassette bevat achteraan een verklarende woordenlijst en een stamboom van drie families en dat is niet zomaar een bijkomstigheid voor een boek waarin veel, heel veel personages in voorkomen, personages van alle slag in een Chinees rijk huishouden in de achttiende eeuw met allemaal Chinese namen. Het is een leidraad die je echt bij de hand moet houden. Ik zal zelfs wijde volgende delen de stamboom kopieëren en als boekenlegger gebruiken om steeds de juiste familiereferentie te  hebben. Een noodzaak als je weet dat er ongeveer een dertig hoofdpersonages verschijnen met een paar honderd bijpersonages, merendeels vrouwen. Het boek vraagt veel van de lezer, dit lees je niet zomaar, dit vraagt aandacht maar wat je ervoor terugkrijgt is grandioos. Je krijgt een inkijk in een eeuwenoude cultuur, sterker, je wordt een medebewoner van die besloten leefgemeenschap met zijn rituelen, gewoontes en hiërarchieën. Een wereld die wij niet meer kennen, niet meer kunnen begrijpen. Ik maak een die buiging voor die vertaling, je mag gerust spreken van een magistrale vertaling.

De roman bevat een gedetailleerd verslag van twee takken van de Jia Clan: de Rongguo (榮國府) en de Ningguo (寧國府). Beide zijn rijke en machtige families die wonen in de hoofdstad. Het verhaal omschrijft de rijkdom en invloed die de families hebben, maar hoe dit langzaam verandert wanneer ze in ongenade vallen bij de keizer.

In de eerste mystieke hoofdstukken vertrekt de roman als een allegorie uit de godenwereld om naar de Chinese wereld te dalen waar die gegrift in een steen wordt gevonden. Een steen van jade die later bij de geboorte van hoofdpersonage Baoyu in zijn mond wordt gevonden. Gedurende de eerste hoofdstukken ontbreekt elk gevoel van richting te meer omdat elk hoofdstuk dat start met een tweelijnige intro die dan eigen aan de Chinese klassieke roman met veel uitweidingen en gedetailleerde beschrijvingen verteld worden. Deze vertellingen stoppen soms gewoon omdat de verteller van de roman het niet meer nodig vindt om er verder over uit te weiden. Dit lijkt misschien erg omslachtig maar net hierdoor beland je als het ware middenin het nauwelijks te vatten levensritme van de familie. Elk hoofdstuk bevat heel veel poëzie, iets dat traditioneel als een hogere vorm van de schrijfkunst werd aanzien. Die is bijzonder mooi, fraai en toegankelijk. Dit luisterrijk leven, althans voor de rijke gegoede families die in aanzien stonden en dicht bij de keizer stonden zit vol levenslust, grappen en spelletjes tussen elkaar maar toont ook de keerzijde van die cultuur. Wie niet in aanzien stond betekende ook niks en was ook niks waard. In dit eerste boek is alles nog peis en vree maar de omvangrijkheid van deze uitgave laat vermoeden dat deze liederlijkheid niet zal blijven duren.

Los van de inkijk in dit liederlijk leven blijft de vraag steeds onder oppervlakte drijven, wat is echt en wat is onecht? Waar het boek in mystieke sferen start waarbij Bayou zelfs een indringende, voorspellende en echt seksueel getinte droom beleeft waarin een fee hem stuurt naar zijn toekomst verhaalt dit zich verder in hedendaagse taferelen van een weliswaar bijzondere jongen. Een jonge knaap die leeft in de vrouwenvertrekken met zijn zussen en nichten en die zich daardoor ook deels ontdekt aan het sociologisch, lees corrupte en machtsbeluste, aspect van de maatschappij waarin hij vertoeft. Hij is bang van zijn vader die hem minacht en wijdt zich liever aan poëzie in het gezelschap van al die vrouwelijke personages. Hij lijkt niet te aarden in die maatschappij en kan nauwelijks voldoen aan de gestelde eisen. Opnieuw de vraag waar gaat dit naartoe leiden?

Dit eerste deel stopt ook abrupt en in het tweede boek loopt het verhaal gewoon verder.

Ik neem even adempauze met iets lichtere literatuur om binnenkort het tweede deel aan te pakken. Want niettegenstaande ik er veel leesenergie voor nodig had kijk ik reikhalzend uit naar het verdere verloop van dit uitzonderlijk familieverhaal met een erg aangenaam verrijkend gevoel van kennis.

Jan Stevens, redacteur boekensite.gent