De jongen

Tova Gerge’s roman Pojken (De jongen) deed in Zweden veel stof opwaaien. Niet in het minst vanwege de nogal controversiële inhoud. Het boek werd alom gerecenseerd, vrijwel alle kranten, tijdschriften en andere media besteedden aandacht aan het boek. De recensies waren positief.
Het boek, waarin thema’s als gender, feminisme, seksueel misbruik, sadomasochisme en klasse-conflicten aan bod komen, is nu ook in Nederlandse vertaling verkrijgbaar.

In tijden waarin enkele ultraconservatieve en opportunistische politici betwistbare beslissingen nemen over de plaats van homo’s, lesbiennes, transgenders, biseksuelen en interseksuelen in de landen die zij besturen, komt een boek als “De jongen” van de Zweedse schrijfster Tova Gerge, vertaald door Eline Jongsma, als geroepen. Niet vanwege de nadrukkelijke rol die seks in deze roman speelt, maar door het spel dat Gerge hier speelt met de geslachtsbeleving van haar tweepersonages, die elkaar ontmoeten op de universiteit waar ze studeren. Die is namelijk niet zo strikt als eerder vermelde heren, doorgaans gaat het om mannen, het graag zouden zien. De ambiguïteit begint al met de titel. Is degene met wie de verteller een seksuele relatie begint, die volledig gestoeld is op overheersing en onderwerping, op vernederen en vernederd worden, eigenlijk wel een jongen? En is het van belang om te weten of het hier om een jongen of een meisje gaat?

Die twee vragen krijgen geen eenduidig antwoord. Zoals elke vraag die dit boek opwerpt zonder antwoord van de schrijfster blijft, wat een aantrekkelijk aspect is van dit bij wijlen best benauwende boek. De lezer wordt niet bij de hand genomen, maar krijgt volop de ruimte om zelf op zoek te gaan naar antwoorden, om zelf te interpreteren. Wat overigens niet wil zeggen dat Gerge niet manipuleert. Dat doet ze alleen al door haar verhaal, waarin macht en onderdanigheid soms extreem worden geseksualiseerd, met een buttplug als verzinnebeelding van de exacte verhouding, in de richting van een sadomasochistische relatie te sturen. In die relatie neemt de verteller een dominante rol op terwijl de jongen, niet met tegenzin, die dominantie ondergaat. Daarmee liggen de verhoudingen al meteen vast. ‘Ik bedenk dat als er geen jongens bestonden zoals hij, die zo gewillig slaag incasseren, dat ik dan misschien wel iemand echt pijn zou doen, iemand die het als geweld zou beschouwen. Ik vergeef hem het feit dat hij niet in staat lijkt geweld te registreren en laat hem tegen me aankruipen, zich opkrullen en volledig in regressie gaan.’

Kenschetsend is dat de verteller die behoefte aan overheersing in andere relaties ook heeft, zoals met Mel, een oudere vrouwelijke collega van het hotel waar hij ’s nachts als baliemedewerker bijverdient, en zijn jeugdvriend John. In beide gevallen is die dominantie niet gebaseerd op fysiek maar mentaal overwicht. Hoewel er sprake is van seks, met John een puberale ontdekkingstocht, met Mel louter een drang naar lust en lichamelijkheid, spelen sadisme en controle hier geen rol van betekenis. De onderlinge verstandhoudingen kennen een hiërarchie, de verteller is ook nu degene die grotendeels bepaalt wat er gebeurt, maar er schemert enige aarzeling en onzekerheid door zijn harnas van ongenaakbaarheid, een zweem van kwetsbaarheid. ‘Ik zou willen dat ik vanuit de toekomst mijn huidige zelf kon helpen,’ zegt de verteller op een bepaald moment. Die barst in het uiterlijke zelfvertrouwen is van cruciaal belang voor het verdere verloop van de roman.

Zoals al werd aangestipt, is “De jongen” een verhaal dat ontwricht, dat geregeld uit volle kracht tegen de schenen schopt van eenieder die het leven vanuit een conventionele opvatting bekijkt, die seks benadert vanuit wederzijdse liefde en aanhankelijkheid in plaats van overwicht en afhankelijkheid, die gelooft in onbaatzuchtigheid en het goede in de mens. Deze roman is ruw, hard, grof, onbarmhartig, bij tijden ronduit wreed. Maar die wreedheid legt tegelijk een van de patronen bloot die voor veel relaties geldt, die van de dienaar en van de bediende en hoever sommige mensen bereid zijn daarin te gaan. 

Martin Overheul
Redacteur Boekensite Gent