Verlaten oorden, de natuur en de mens

In ‘Verlaten oorden’ onderzoekt Cal Flyn hoe onze planeet eruit zal zien als zij niet meer door mensen is bewoond. In dit even beklemmende als schitterende boek reist ze naar door de mens verlaten plekken: overwoekerde gebouwen en kermisattracties bij Tsjernobyl, verlaten mijngebieden, in de steek gelaten eilanden bij Schotland, spookwijken van Detroit. Allemaal plaatsen die indringend laten zien hoe de wereld eruit ziet als de mens er verdwenen is. Elk hoofdstuk begint met een beschrijving van de plek, de vervallen architectuur, de natuur, de geschiedenis: een ontplofte kerncentrale, oorlog, vervuiling, economisch verval. Flyn confronteert ons met onze, vaak vernietigende aanwezigheid. Toch is ‘Verlaten oorden’ geen somber boek. Integendeel. In beeldende taal tovert Cal Flyn haar lezers de ongelooflijke herstelkracht van de natuur voor ogen en laat ze zien hoe de biodiversiteit floreert als de mens zijn biezen heeft gepakt. ‘Verlaten oorden’ is een confronterend boek, maar biedt bovenal een magnifiek verteld verhaal van troost en hoop voor mens, plant en dier.

“Dit boek bestaat uit vier grote delen die elk onderverdeeld zijn in een aantal hoofdstukken. In deel 1, In absentia, lees je onder ander over de gevolgen van de nucleaire ramp in Tsjernobyl en het Niemandsland, de bufferzone in Cyprus. De toon is onmiddellijk gezet. Wij als mens, zijn verantwoordelijk voor zoveel verwoesting. De vernietiging is vaak verpletterend. Toch kon ik als lezer ‘bijkomen’ van zoveel schuldbesef doordat je in elk verhaal ook de kracht van de natuur terugvindt.

Als mensen eenmaal zijn vertrokken uit wat ze ‘onbewoonbaar en onleefbaar’ hebben gemaakt neemt de natuur beetje bij beetje haar plek terug in. Planten en dieren vinden een thuis in wat wij hebben achtergelaten. Je zou dit boek kunnen interpreteren als een vrijgeleide om nog verder te plunderen en te vernielen. De natuur herstelt toch sneller dan we denken? Maar niets is minder waar.

De verhalen over ecologisch herstel in al deze hallucinante gebieden zouden een trigger moeten zijn om nu het roer volledig om te gooien. Lichtpuntjes die laten zien dat herstel mogelijk is als wij ophouden met vernielen en schade aan te richten. Of zoals Cal Flyn zelf schrijft: “we moeten ons leren beperken, wat wil zeggen dat we moeten erkennen wanneer het goed is om de aarde de ruimte te bieden…”

Dit boek heb ik geïnterpreteerd als een oproep om eilanden (of eilandjes) van verlatenheid te creëren waar de natuur zijn gang kan gaan om terugkeer van wildernis mogelijk te maken en ons nederiger op te stellen ten opzichte van de immense kracht die natuur is.”

Saskia Van Bastelaere, huisrecensent