Een Duitse fantasie

Een Duitse soldaat strompelt door een bos, gekleed in lompen en tot op het bot verkleumd. Wanneer hij licht ziet branden in een gebouw denkt hij hulp gevonden te hebben. Vele jaren later vindt een meisje, dat tijdens de Tweede Wereldoorlog haar familie is verloren, onder het wandelen door het bos het dode lichaam van een verbrande soldaat. Elders wordt een ogenschijnlijk vreedzame oudere man in een hospice zeer slecht behandeld door een barse jonge vrouw. Maar wie van hen is het wreedst? Op ingenieuze wijze verbindt Philippe Claudel deze verhaallijnen en construeert zo een fabel over de condition humaine. Wie is slachtoffer, wie is dader?

Ik ben geen grote fan van kortverhalen, een te dikwijls onderbelicht literair genre maar ik heb er persoonlijk steeds moeite mee om mij te verdiepen en te laten meesleuren in een verhaal waarvan ik weet dat het einde zo nabij is. Ik lees ze wel maar te weinig want er zitten toch zoveel literaire pareltjes tussen. Als er dan een boek van Philippe Claudel met vijf kortverhalen verschijnt dan ga ik toch onmiddellijk overstag. Claudel is een meesterverteller die je kan raken tot in je ziel.  / 
 
Ook met Een Duitse fantasie pakte hij mij meteen met het eerste verhaal goed bij mijn lurven. En het houdt niet op dit zijn vijf kortverhalen die apart te lezen zijn en toch met elkaar en aan de tweede wereldoorlog geconnecteerd zijn. Ook al zijn de teksten op verschillende momenten en onder verschillende omstandigheden geschreven ze draaien allemaal rondom thema’s die voor Claudel belangrijk zijn. De onsamenhangendheid van de geschiedenis en de rol die mensen erin spelen of denken te spelen. Duitsland in de twintigste eeuw is het kader van dit boek. Claudel heeft zoals hij zelf vertelt in het schitterende nawoord waar die prachtige verhalen hun plaats krijgen een haat-liefde verhouding met buurland Duitsland.  / 
  

“Voor mij is Duitsland een spiegel waarin ik me niet zie zoals ik ben, maar zoals ik zou kunnen zijn.“  / 
  
Ein Mann  

Er is een man op de vlucht, kampbewaker die zich heeft ontdaan van zijn kleren en herkenningstekens. Wat hij echter niet kan weggooien is de herinnering. Hij was daar, keek toe en deed niks. Kon dat ook niet. Wanneer hij verkleumd en uitgeput ergens licht ziet branden denkt hij zichzelf te kunnen redden. Hij redt zichzelf zonder het zelf te beseffen. Jaren later vindt het meisje in het laatste verhaal zijn lichaam. 
 

Seks und Linden 

Viktor, negentig jaar wil niet anders dan de herinnering bewaren en beleven toen hij vijftien was. Hij wordt tijdens het bezoek van een openluchtconcert met een stuk van Hadyn waar zijn zus in meespeelt ontmaagd. Een herinnering van genot en ongekende ontdekking die hij niet kwijt wil. Claudel dringt hier als geen ander door in gedachten van een oude man op ‘t eind van zijn leven. Zo mooi zo integer. 
  
Irma Grese 

Irma levend aan de rand van de maatschappij onder het juk van haar moeder. Onverschillig gemaakt door haar levensomstandigheden. De burgemeester zorgt voor wat werk voor haar, de verzorging van zijn vader in het rusthuis. Een man die wegkwijnt en stampvoetend de maat zingt op marsliederen. Ze haat hem, tergt en molesteert hem tot wanneer hij bezwijkt. Wreed maar wordt zelf gestraft in haar onwetendheid en het misbruik van de Özek de kok. 
  
Gnadentod

Een alternatieve geschiedenis, hoewel alles is verzonnen, is er niets gelogen aan Aktion T4. De brief van Hitler van 1 september 1939 is echt, en vormde het startschot van de operatie om geesteszieken uit te roeien. Die brieven en rapporten die hier worden neergeschreven omfloersen de term ‘gnadentod’, de genadedood. Ik kreeg er rillingen van. Zij blijven onder mijn huid kleven. Franz Marc hoofdpersonage en geestesgestoorde heeft echt bestaan. 
  

Die Kleine

Een meisje, naamloos, knoopt in haar gedachten al haar herinneringen over haar moeder en vader, oorlogsslachtoffers in een mentale zakdoek die zij soms opent om niet te vergeten. Ze leeft nu bij een vrouw, een boerin al even ongedefinieerd. De vrouw begrijpt en laat het kind los, verplicht het tot niks, trekt er zich ogenschijnlijk weinig van aan maar ze verzorgt en geeft nestwarmte. Het meisje zwerft als een vrijbuiter rond en doet alleen waar zij zin in heeft. Wordt een met de natuur en haar omgeving. De herinneringen in de zakdoek vervagen. Zij vindt het lichaam van Ein Mann. Wat Claudel doet bij de stokoude vader van de burgemeester doet hij hier nog eens over. Hij wordt het meisje, denkt als het meisje en zwerft doorheen haar gedachten. 
  
Claudel zet hier een mini-meesterwerk neer waar ik dagen niet goed van was. Vijf verhalen die dagen nadien nog in mijn hoofd ronddoolden en op de meest onbewaakte momenten mij lieten glimlachen en lieten gruwelen. 
  

Jan Stevens, redacteur boekensite.gent