De Grijzen
‘De grijzen’ van Vincent Merjenberg is een ingenieus gecomponeerde roman over het kwaad en de dingen waartoe de mens onder bepaalde omstandigheden in staat is. Over de verhalen die we verzinnen om betekenis te geven aan wat we niet kunnen verklaren. In de grensstad praat niemand over ‘de vondsten’: de lichamen van mannen, vrouwen en kinderen die rechtop in de aarde worden aangetroffen. Ze worden opgegraven in de buitenwijken, waar de hopelozen zich opmaken voor de gevaarlijke oversteek naar de andere kant van de grens. Lena, een jonge journalist, wordt vanuit de hoofdstad uitgezonden om onderzoek te doen.
Ondertussen blikt een oude man vanuit zijn appartement in de hoogte terug op zijn beginjaren in de stad. Zijn herinneringen dwingen hem onder ogen te zien dat hij meer van de vondsten af weet dan hij wil.
De titel van dit boek samen met de synopsis triggerde mij enorm.
“In de grensstad praat niemand over ‘de vondsten’: de lichamen van mannen, vrouwen en kinderen die rechtop in de aarde worden aangetroffen. Ze worden opgegraven in de buitenwijken, waar de hopelozen zich opmaken voor de gevaarlijke oversteek naar de andere kant van de grens.”
Het boek start een beetje vreemd, afstandelijk en het knarst en kraakt want wie is hier aan de gang en waar leidt dit alles naartoe, maar je blijft doorlezen door de vlotte schrijfstijl en de vraag die blijft hangen: “Wat is hier aan de hand?”
Bij het aanleggen van metrotunnels in de ongedefinieerde grensstad worden groepjes van heel goed bewaarde tegen elkaar geperste lichamen gevonden. Rechtopstaand. Dan komt Lena in beeld een journaliste die door haar krant naar die ‘vondsten’ wordt gestuurd om te zoeken naar oorzaken en verbanden, opheldering. Dit loopt helaas niet van een leien dakje want die grensstad is een desolate omgeving waar de bewoners zich al even vreemd en afstandelijk gedragen. Zij draagt ook haar eigen rugzakje mee en rekent tijdens haar onderzoek af met haar eigen demonen uit het verleden. Er is al eerder een journalist op die vondsten gestuurd maar die verdween, niet plots maar gewoon werd er op een moment geconstateerd dat hij er niet meer was. Je wandelt als lezer mee met Lena doorheen een sombere gemeenschap. Het boek is complex, heel complex zelfs omdat er verschillende personages in verschillende tijdstippen aan het woord komen die ‘ergens’ wel een raakvlak hebben maar het is er het raden naar. Zelfs na het uitlezen van dit vreemd boek wist ik het nog niet voor de volle 100 %. Ik vermoed dat ik wellicht iets te vlug las, een vervelende eigenschap van een boekenverslinder. Niet dat dit nu voor mij een gemis is want ik weet dat ik dit boek nog eens zal lezen en beter zal doorgronden. Het is het meer dan waard. Sleutelfiguur in het hele verhaal is Jona die ondergronds leeft en afkomstig is van een dorp dat onder een modderstroom bedolven ligt. Hij komt in contact met Harvas die de sleutelfiguur zal zijn. Lena spoort Jona op en geraakt behoorlijk geobsedeerd door hem, hij heeft de sleutel in zich tot de Grijzen, beelden die Harvas exposeert. Die beelden tonen iets dat niemand wil weten.
De rode lijn doorheen het verhaal en ook de oorzaak van die duistere en sinistere grens zijn de Hooglanders die onder druk naar het noorden van het land trekken om daar in die grensstad te belanden. Zij hopen op een oversteek naar ‘betere’ gebieden maar de muur scheidt het land van het buurland. Ook weer ondefinieerbaar. Het waarom is al lang vervaagd.
Als dan uiteindelijk Harvas niet blijkt te zijn wie hij zou moeten zijn wordt er een brug gebouwd met een ander personage Onalov, een auteur die een boek schreef over ‘De oversteek en dat Lena uiteindelijk op het juiste spoor zal zetten.
Een bizar boek dat mij erg boeide en voortstuwde om er grip op te krijgen maar waarvan ik weet dat ik het opnieuw ga moeten lezen om het echt te doorgronden. Een aanrader voor iedereen die houdt van sinistere verhaallijnen met niet steeds onmiddellijk pasklare antwoorden.
Jan Stevens, Redacteur boekensite.gent