De meester van het leven

Op een zonovergoten meidag in 1992 wordt in het Belgische dorpje Belsele de wereldvermaarde DNA-onderzoeker Renaat Plageens ten grave gedragen. Tijdens een mysterieuze viering nemen zijn dierbaren, zijn vrienden en zijn kennissen afscheid van hem. Renaats leven lijkt voorbij te zijn, maar een ongelofelijk geheim begint zich te ontvouwen.
De meester van het leven reconstrueert op een magistrale wijze het levensverhaal van deze getalenteerde weesjongen. In een meeslepende carrousel van ogenschijnlijk dagelijkse gebeurtenissen zien we Renaat verwoed speuren naar zijn oorsprong, en naar goedheid, schoonheid en waarheid. In een mum van tijd wordt de lezer zijn metgezel op een fenomenale reis door de tijd. Tijdens zijn odyssee ontmoet Renaat vele mensen. Hij ervaart vreugde en verdriet, schippert tussen hoop en wanhoop, en reikhalst vurig naar liefde en licht. Maar wie is zijn meester van het leven? 

Op zoek naar de ziel van de mens. Peter Knapen, 1961, is docent psychologie in onder andere de Karel de Grote Hogeschool in Gent. Hij schrijft hier een herkenbaar filosofisch verhaal over existentiële  vraagstellingen die de mensheid al eeuwen bezighouden: wat is de leugen, wat is de waarheid?  Wat is goed en wat is kwaad? In hoeverre is de mens een gedetermineerd wezen, of spelen toeval en omgevingsontwikkeling een even belangrijke rol?

Het is altijd interessant wanneer niet één stelling wordt voorgesteld als de grote waarheid. Een filosofische vraag kan je langs verschillende kanten beschouwen. Zonder één standpunt te willen aanhouden  zijn het soms juist verschillende dimensies die voor de zinzoekende mens een integer spoor kunnen uitzetten.

Het verhaal van Renaat.

Renaat Plageens overlijdt op 62 jarige leeftijd, na een bijzonder voornaam en vroom leven.  Hij wordt in kleine kring van familie en zijn beste vriend begraven. De priester leest voor uit het bidprentje:

Dank

Voor wat het leven bracht

treur noch smacht

want alles

is gegeven…

Wat mijn Goede God besloot

of in genen goot

heb ik

van vader en moeder

en van mijn meester

even gul

gekregen.

Het verhaal begint bij de begrafenis van Renaat Plageens in 1992. In korte hoofdstukjes komt de lezer steeds meer te weten over het wonderlijke leven van Renaat. Het leven in een omgekeerde volgorde tot november 1930. Renaat wordt geboren uit een buitenechtelijke verhouding, komt als wees in een verschrikkelijk kindertehuis terecht ontmoet er zijn grote leermeester in de schoolklas, wordt student en zal een succesrijke carrière uitbouwen. Hij is gelukkig getrouwd en heeft een fantastische vriend. Renaat Plageens is hoogst intelligent, wordt wetenschapper en is wereldberoemd om zijn ontdekkingen op het vlak van DNA en erfelijkheidsleer. Maar bovenal is Renaat Plageens zijn leven lang op zoek naar zijn eigen unieke bestemming.

De wetenschap confronteert hem met zijn grote levensvragen: in hoeverre is de mens persoonlijk verantwoordelijk, bestaat het lot, of bepalen omgeving en de mensen die  je tegenkomt je toekomst? Wat is goedheid? Schoonheid? Liefde?

Het ogenschijnlijk eenvoudige levensverhaal van Renaat Plageens blijkt bij diepere lezing bijzonder ingewikkeld. De auteur heeft het wel spannend gemaakt. Je begrijpt wat je leest pas vanuit het volgende of een later hoofdstuk in het boek, en dit telkens opnieuw. De vele levenskeuzes die Renaat heeft moeten maken lijken op het eerste zicht wat naïef of wereldvreemd maar krijgen hun volle betekenis naarmate het boek vordert en de geschiedenis van Renaat Plageens dus terugloopt. Wat lag aan zijn oorsprong van zijn wisselende levensloop? Het lot? Zijn DNA?  Familie? Vrienden? De wetenschap? Zijn wijze leermeester? Of was het zijn innerlijke ziel?

Een pak vragen en het boek laat zovele antwoorden open, en dat maakt het ook zo bijzonder interessant.

Renaat Plageens is een gerenommeerd wetenschapper: Hij heeft op jonge leeftijd al statistisch berekend hou oud hij, op een maand na, zal worden. Het klopt nog ook. Op latere leeftijd komt hij bij toeval terecht waar zijn persoonlijke leven begon ook al beseft hij het zelf niet. De appel valt niet ver van de boom. Als klein kind werd hij ter adoptie afgestaan aan het klooster. Hoe verwerkt hij de ervaring met verdorven opvoeders? Of de gesel van de kerk? Hij wordt gered uit het kindertehuis door zijn Meester, wiens stem hij voortaan als wijze raadsheer levenslang zal volgen. Zijn leermeester heeft zijn zoon verloren, die bij toeval ook Renaat heette  de naam die hijzelf toevallig als nieuwe naam toebedeeld kreeg bij zijn adoptie. In hoeverre wordt het bestaan van Renaat bepaald door zijn familie:  de vermiste mama, zijn lieve vrouw, een beminde zoon die stierf bij een auto-ongeval, een andere snoeverige zoon die hij in alle mededogen wil leren begrijpen? Of zijn het de vrienden? De onbetrouwbare vriend waar hij resoluut mee breekt? En wat is dan  de positieve rol van zijn andere vriend die hem steunt om de commerciële bedrijfswereld een rug toe te keren?

Als rode draad door het boek blijft Renaat Plageens zijn hele leven geïnspireerd door zijn wijze Meester. Dat wordt zijn  innerlijke stem die hem oproept de wijsheden die het dichtst bij zijn ziel zweven te volgen en een waarachtig leven te leiden. Het boek citeert vele filosofische uitspraken. Van Aristoteles over genetica, opvoeding en zelfonderricht, tot wijsheden van Copernicus, Galilei, Newton, Einstein en vele anderen. Wie in het boek niet benoemd wordt is Immanuel Kant, de filosoof van de Verlichting. Al lezende moest ik er veel aan denken en kon ik heel wat parallellen leggen. Bijvoorbeeld  in de wonderlijke figuur van de mystieke Meester, haast een existentiële God, die het ‘goede’ voorschrijft als innerlijke ziel.

Renaat Plageens is in deze ‘Meester van het leven’ een levensgids met een voorbeeldfunctie die tijdloze antwoorden geeft  op vele vragen  in onze moderne tijd. Maar misschien verandert de tijd  minder snel dan we vermoeden? Als besluit voor dit boek past misschien volgend citaat van Imanuel Kant. In 1784 omschrijft hij de verlichting als: “Het bevrijden van de mens uit zijn onmondigheid, waarvan hij zelf schuld heeft. Onmondigheid is het onvermogen zijn verstand te gebruiken zonder leiding van een ander. Deze onmondigheid is eigen schuld wanneer de oorzaak ervan niet ligt in gebrek aan verstand, maar wel in gebrek aan moed en wilskracht, het zijne te gebruiken zonder leiding van een ander. Sapere aude!”.

De rijkdom van het verhaal van Renaat Plageens ligt in zijn leven als levenskunstenaar.  Hij heeft leren luisteren naar zijn innerlijke stem, in alle mededogen tot de andere, en hij heeft   ervaren wat een waardevol leven kan zijn.