Domweg gelukkig, in de Dapperstraat

Wie heeft nog nooit gezegd ik vin je zo lief? En wie heeft nog nooit gedacht Ik ben een God in ’t diepst van mijn gedachten? Sommige regels keren steeds weer terug. In dromen (Groots en meeslepend wil ik leven!), in advertenties (Een nieuwe lente) of in verzuchtingen (Tussen droom en daad staan wetten in de weg). Allemaal regels die tot het dagelijks taalgebruik zijn gaan behoren, maar die oorspronkelijk deel uitmaakten van een gedicht.

Poëzie heeft in de Nederlandse literatuur altijd een belangrijke plaats ingenomen. En er zijn talloze gedichten die iedereen kent, of waarvan enkele regels in het gemeenschappelijk geheugen gegrift staan. Domweg gelukkig, in de Dapperstraat bevat al die beroemde gedichten, van het allereerste begin: Hebban olla vogala, tot aan de dag van vandaag: Sterven doe je niet ineens, maar af en toe ’n beetje. Alle grote dichters uit onze literatuur én de ‘kleintjes’ die zich met één gedicht onsterfelijk hebben gemaakt zijn vertegenwoordigd.

Behalve naar hartenlust bladeren en jezelf verwonderen over zoveel schoonheid, is het een leuke bezigheid om in een poëziebloemlezing te kijken welke dichters er werden opgenomen, met welke gedichten dat gebeurt en of die gedichten al dan niet vaker in bloemlezingen terechtkwamen. In het geval van deze bloemlezing, die aan een indrukwekkende 33ste editie toe is, is dat uitpluizen extra leuk want de samenstellers beweren dat je hier de ‘bekendste gedichten uit de Nederlandse literatuur’ mag verwachten. Die ondertitel klopt echter niet, want er staan ook gedichten in van een bescheiden aantal dichters uit Vlaanderen, nauwelijks 16 van de 151, en dat maakt sinds 1830 geen deel meer uit van Nederland. Het bekendste uit de Nederlandstalige poëzie dus. Een ondertitel die discutabel blijft, ook al hebben de samenstellers volgens hun amusante inleiding hun oor bij heel wat mensen te luister gelegd. Je kunt je alleszins afvragen of ‘Winterochtend’ echt het bekendste gedicht van Herman De Coninck is en of er geen bekender gedicht van Hanny Michaelis te vinden is dan ‘Na afloop’.

Ook leuk is om te kijken wie er niét in de bloemlezing werd opgenomen. Zo ontbreekt ‘Tederheid zal ik u noemen’ van Aleidis Dierick, toch een monumentaal gedicht uit de Vlaamse poëzie. Er is evenmin een spoor te vinden van Charles Ducal, de eerste Belgische dichter des vaderlands. Karel Jonckheere schittert door afwezigheid, geen letter van Bart Moeyaert, al jarenlang een van de best verkopende dichters van Vlaanderen, niets van Esther Jansma, Hans Faverey of Ester Naomi Perquin (vreemd dat ‘Meisjes’, een gedicht uit 2007, deze bloemlezing niet haalde) en Ellen Deckwitz is in geen velden of wegen te bekennen. Van Ilja Leonard Pfeijffer, zelf samensteller van een fel bekritiseerde bloemlezing van de Nederlandse poëzie, zult u al evenmin een woord vinden. Verder blijken er volgens de samenstellers in deze eeuw, die intussen al meer dan 20 jaar oud is, amper 4 gedichten te zijn geschreven die zich het predicaat ‘bekendste gedicht’ mogen opspelden. Dat is erg mager.

Daar staat tegenover dat een groot aantal gedichten in deze lijvige collectie ontegensprekelijk deel uitmaakt van ons collectieve (poëtische) geheugen. Je hoeft geen poëziekenner of -lezer te zijn om zinnen als ‘de boer, hij ploegde voort’ (uit ‘Ballade van de boer’ van J.W.F. Werumeus Buning), ‘Jantje zag eens pruimen hangen’ (uit De pruimenboom’ van Hieronijmus van Alphen), ‘de wereld is een schouwtoneel’ (uit ‘Op het toneel’ van Joost van den Vondel) of ‘alles van waarde is weerloos’ (uit ‘De zeer oude zingt’ van Lucebert) te kennen. Die herkenning maakt van “Domweg gelukkig in de Dapperstraat” een aangename wandeling door 'Memory Lane’. En ja, het doet goed aan het hart om nog eens een stel oude bekenden tegen te komen die je in heel wat gevallen lang niet meer gezien hebt. Dat is meteen ook de belangrijkste verdienste van deze bloemlezing.

Martin Overheul

Boekensite Gent