Buiten de wereld
De 26-jarige Henrik werkt als invalleraar in een afgelegen vissersdorpje aan een fjord in het noorden van Noorwegen. Hij voelt zich sterk geïsoleerd in de besloten gemeenschap. Miriam, een van zijn 13-jarige leerlingen, wordt verliefd op hem, en hij op zijn beurt voelt zich tot haar aangetrokken. Tegen beter weten in onderneemt hij toenaderingspogingen.
Karl Ove Knausgård debuteerde in 1998. Nadat zijn vader zich had doodgedronken, begon Knausgård als een bezetene te schrijven, wat uitmondde in Vader en nog vijf delen van een autobiografische romanreeks Mijn strijd. De boeken zijn wereldwijd vertaald en maakten Knausgård beroemd. Ze maakten ook veel discussie los, onder meer omdat hij onverbloemd schrijft over emancipatie en Hitlers Mein Kampf – reden waarom Knausgård voor nazi werd uitgemaakt. Karl Ove Knausgård woont in een gehucht in Zuid-Zweden. Met zijn ex-vrouw, schrijfster Linda Boström, heeft hij vier kinderen. Zijn werken verschenen in het Nederlands bij Singel Uitgeverijen, maar dank zij een projectsubsidie van het Nederlandse Letterenfonds werd nu ook zijn vuistdikke debuutroman uit 1998 ‘Buiten de wereld’, vertaald door Marianne Molenaar en uitgegeven door De Geus in Amsterdam.
Knausgård schrijft autobiografische romans waarin hij heel minutieus, honderden pagina’s achter mekaar, zijn herinneringen, uitvoerige verlangens en diepe angsten uit zijn leven verwoordt. Een vast terugkomend thema is de pijnlijke relatie met zijn vader die hij als allesoverheersend en tiranniek ervaart. Daarrond verweven en in een maalstroom aan overpeinzingen, bedenkingen en overwegingen snijdt hij graag controversiële hedendaagse thema’s aan: hoe ga je bijvoorbeeld om met de liefde van een 26 jarige man voor een meisje van 13?
Het hoofdpersonage, Hendrik, is een jonge leraar die tijdelijk werk gevonden heeft aan een fjord in het noorden van Noorwegen. Zijn hele jeugd wordt getekend door een absolute zelfverachting, de onmogelijkheid om echte relaties aan te gaan, een losbandig leven, pure afzetterij tegenover zijn vader, ogenschijnlijke jovialiteit, en vooral door een permanent vluchtpatroon. Naar de buitenwereld toe is hij nu een zeer gerespecteerde leraar, maar eigenlijk ligt hij nog altijd op de loer om het zijn omgeving moeilijk te maken. Hij wordt verliefd op een van zijn klasmeisjes, Miriam is dertien. Het kind lijkt hem naïef weg te bewonderen en in volle puberteit kruipt ze bij hem in bed. Als schoolkameraadjes erop uitkomen vlucht Hendrik heimelijk het dorpje uit en probeert zich weer te nestelen in zijn eigen duistere angstige verleden en schimmige wereldje. Maar hij kan Miriam niet vergeten en begint van ver haar te stalken,..
Een bijzonder tegensprekelijk onderwerp dus, waarbij Knausgård noch de verachting noch het begrip voor Hendrik uit de weg gaat. De schrijver lijkt hierbij wel bijzonder ‘eerlijk, open en bloot’. In een recentelijk interview voor de Nederlandse cultuurpers omschrijft Knausgård zichzelf als volgt: "Ik heb een heel laag gevoel van eigenwaarde. Dat levert een grote innerlijke worsteling op. De laatste jaren heb ik beter leren omgaan met bepaalde situaties, zoals interviews geven of optreden. Maar het succes heeft niets veranderd aan mijn gevoel van eigenwaarde; dat gat is een bodemloze put. Sterker nog, het wordt eerder erger. Onlangs was ik in New York, waar ik de Wall Street Journal Innovation Award kreeg en een diner bijwoonde met allemaal filmsterren en mensen uit de modewereld. Ik voelde me lelijk en smerig, en vernederd toen ik de prijs in ontvangst nam. Het contrast tussen wie ik moet zijn in de buitenwereld en hoe ik me vanbinnen voel, is te groot en ik krijg die twee niet met elkaar verenigd.”
Hiermee omschrijft de schrijver wel heel precies wat ik ook als lezer ervaar: naast een grote worsteling om alleen al maar door dit woekerige, maar soms toch ook meeslepende oeuvre te geraken, voel ik een al even grote worsteling, haast bipolair, met wat ik er nu van vind. Verachtelijk? beminnelijk, aandoenlijk? Gewoon pijnlijk? Ik begrijp vooral helemaal dat Karl Ove Knausgård vandaag als bijzonder controversieel beschouwd wordt, graag uw mening? Voor mij was het een ‘aanpassing’, maar misschien schrijft hij zich met dit werk in een nieuwe ‘avant-gardistische’ stroming in de literatuur, voor ons uit het Zweeds vertaald.
Koen E., huisrecensent