La Florida
La Florida is het gefictionaliseerde reisverslag van de eerste zwarte ontdekkingsreiziger van Amerika; een Marokkaanse slaaf wiens getuigenis nooit is opgenomen in de officiële geschiedschrijving.
In 1527 vertrekt ontdekkingsreiziger Pánfilo de Narváez met zeshonderd man en honderd paarden uit de haven van Andalusië met als doel het zuiden van de VS op te eisen voor de Spaanse kroon. Maar vanaf het moment dat de mannen van Narváez in Florida voet aan wal zetten, krijgen ze te kampen met zware tegenslagen: navigatiefouten, ziekte, honger en verzet van inheemse stammen. Nog geen jaar later zijn er nog maar vier mannen in leven: een Spaanse edelman, een jonge ontdekkingsreiziger, de schatmeester van de expeditie én diens tot slaaf gemaakte dienaar, die door de drie Spanjaarden Estebanico wordt genoemd. Dit is zijn verhaal.
‘La Florida, een historische roman’, wordt op deze wijze wel eens vermeld. Plaatsvervangende schaamte bekruipt mij als ik dit lees. Dit is veel meer dan dat. Uiteraard is dit een prachtig historisch verhaal, meeslepend en empathisch geschreven, het laat je tijdens het lezen niet los maar het zet je tot nadenken. Als witte man bekroop mij een onbehaaglijk gevoel wetende dat de rijkdom waar wij nu in leven voor een groot deel te danken is aan het kolonialisme en de slavernij. En akkoord je moet alles in zijn tijdsgeest zien maar met La Florida maakt Laila Lalami door de Marokkaanse slaaf Mustafa aan het woord te laten brandhout van deze gemeenplaats. Dit gaat over de wortels van The Black Lives beweging.
Mustafa werd geboren in het Marokkaanse Azemur en verkocht zichzelf als slaaf om zijn familie te redden uit de armoede, dit kon dus in de 16° eeuw. In het eerste deel keert hij terug via herinneringen en familieanekdotes vanaf zijn geboorte en tot voorbij zijn jeugd waarbij zijn vader er alles aandeed zijn kinderen een toekomst te bieden. Helaas zoals bij zovelen slaat het noodlot zonder meer toe. De toenmalige overheersing van Portugal over Marokko beneemt hun alle toekomstperspectieven. De beschrijving hoe hij zichzelf als slaaf in de markt zet en als koopwaar verhandeld wordt zijn schrijnende woorden, beklemmende zinnen. Temeer omdat Mustafa een begenadigde en heel intelligent observator is. Hij wordt naar Portugal verscheept waar hij na een verplichte kerstening als Estebanico gekocht wordt door een handelaar. Daar maakt hij kennis met de betekenis van het ‘onvrij’ zijn, maar hij zwijgt, observeert en slaat op in zijn gedachten. Door een pijnlijke gebeurtenis waar dan de wortels van de Me Too-beweging liggen scheept hij als persoonlijke slaaf van Dorantes in op de overtocht van een Spaanse vloot veroveraars richting de nieuwe wereld op zoek naar goud voor de Spaanse en eigen roem en rijkdom.
Na die uitgebreide aanloop dat reeds een verhaal op zichzelf is vertrekt hij op een acht jaar durende veroveringstocht naar en doorheen Florida op zoek naar het goud van de Apalachen, het vermeende goud. Opnieuw observeert Estebanico de nietsontziende veroveraars. Moordende, verkrachtende, destructieve witte mannen die zich vanuit een niet te vatten prioriteitsgevoel alles toeëigenen, land, dier en mens. Dit alles onder het mom van de kerstening en het van zichzelf overtuigd zijn om ‘beschaving’ aan te brengen. Maar de witte man, de blanke man op zijn paard is niet opgewassen tegen de overweldigende natuur en volkeren die met die natuur meeleven. De expeditie valt uit elkaar en het wordt een strijd op overleven waarbij de meesten het niet halen en in mensonterende omstandigheden aan hun eind komen. En terug is Estebanico een empathisch observator. Meer zelfs hij leert de verschillende indianentalen en maakt zich zodoende onmisbaar. Hij heeft respect voor hun cultuur maar zwijgt tegenover zijn meester en de barbaarse overheersers. Langzamerhand verdwijnt in dat back to basis leven de grenzen tussen meester en slaaf bij het handvol overlevers. Hij hoopt op de vrijheid eens ze terug kunnen aanknopen bij lotgenoten.
Algauw merkt hij dat bij het per toeval ontdekt te worden door een Spaanse nederzetting dat de rollen gemakkelijk teruggeschroefd worden. Er is alleen interesse in de verhalen van de blanke mannen die om hun eigen hachje te redden hun triomftocht liederlijk beschrijven. Estenibaco krijgt daar opnieuw geen plaats in. Ontkomen uit het slaaf zijn is blijkbaar niet zo evident maar hij is slim en vindt zijn uitweg. Daarom moest hij dit verhaal vertellen, zijn versie, een menselijke versie.
‘La Florida’, een gefictionaliseerd reisverslag over de eerste zwarte ontdekkingsreiziger. Maar ook een verbazingwekkend verslag over onverdraagzaamheid, racisme en uberdenken. Een verslag dat je met plaatsvervangende schaamte meesleept van het eerste tot het laatste woord. Confronterend mooi!
Jan Stevens, redacteur boekensite.gent