De bergen zingen
De jonge Huong groeit op tijdens de oorlog in Vietnam. Haar ouders en ooms hebben zich aangemeld bij het leger en vertrekken via de Ho Chi Minh-route om te vechten tegen het Amerikaanse leger. Huong blijft met haar oma achter in Hanoi. Het dagelijks leven is moeilijk, maar haar oma, geboren in 1920, vertelt Huong haar eigen levensverhaal. Over de Franse bezetting van Vietnam, de Japanse invasie, haar leven op de boerderij en hoe ze die met haar zes kinderen gedwongen moest verlaten door de landbouwhervormingen.
Samen vormen de verhalen een ontroerend, persoonlijk portret van het leven in Vietnam tijdens de twintigste eeuw, dat verhaalt over de vier generaties van deze familie, en over hoe ieder lid gevormd is door de geschiedenis van Vietnam.
Als je dochter in Vietnam woont en dit dan betekent dat je al meermaals daarheen vloog en er lange tijd verbleef ben je uiteraard al iets bevooroordeeld om ‘De bergen zingen’ te lezen. Het was voor mij echt een meerwaarde om dit schitterende verhaal te lezen. Alleen al de zo herkenbare plaatsnamen en de levensgewoontes eigen aan die wonderlijke Vietnamese cultuur raakten mij meer en dieper dan mocht ik dit land nooit bezocht hebben, ‘t is zowat mijn tweede thuisland en de heimwee laaide hoog op.
Maar laat je niet leiden door die nostalgie want dit boek is de weergave van oorlogsellende geweven doorheen het belangrijkste dat er is ter wereld, familie.
Bij de start van het verhaal eert Nguyēn Phan Quê Mai haar grootouders die omkwamen bij de hongersnood, de landhervorming, en de Amerikaanse oorlog. Zij doet dit uiteraard in naam van Huong Trān, het fictief hoofdpersonage dat op jonge leeftijd opgroeit tijdens de oorlogsjaren van de Amerikaanse oorlog, zoals daar in Vietnam naar verwezen wordt. Hierdoor lijkt het alsof de auteur een autobiografische vertelling van haar jeugd weergeeft. Zij zet je dit hele epos gedurig op dit spoor. Ik betrapte er mezelf dikwijls op maar niks is minder waar dit is een fictief verhaal gebaseerd op feiten. Het is meteen ook de kracht van dit boek. De empathie met het hoofdpersonage wordt constant aangewakkerd. Wat een krachtige wijze van schrijven. Het hele verhaal is opgedeeld in 16 hoofdstukken die voor een groot deel de geschiedenis van Vietnam in de voorbije eeuw beslaan. Door een mooie constructie waarbij deels de jonge Huong zelf aan het woord is en haar leven gedurende die ellendige oorlogsjaren doorheen haar jeugdige ogen bekijkt en het levensverhaal dat haar oma Diêu Lan aan haar vertelt krijg je een beeld van het Vietnamese volk doorheen de 20° eeuw. Dat beeld versterkt nog mijn bewondering voor dat taai volk, het is zoals de bamboe die daar verweven is met hun cultuur, taai, buigzaam maar steeds terug rechtopstaand. Een volk dat onder de verdrukking van het Frans kolonialisme, de Japanse invasie en de aanval van het Amerikaanse leger geen bevrijding kende door de eigen landhervorming van het communistisch bewind, schade die heden ten dage nog veel Vietnamezen treft.
Vooraf staat een stamboom van de familie Trân afgebeeld, wederom zo’n meesterlijke zet die het autobiografisch gevoel versterkt. Je zal er gedurende het lezen soms naar terug grijpen om alle personages en familieleden die in de achtergrond naast Huong en Diêu Lan aanwezig zijn, verwijderd in de strijd tegen het Zuidelijke deel van Vietnam en bondgenoot Amerika. Al deze personages, de zes kinderen van oma Diêu Lan waaronder ook de moeder van Huong blijven prominent aanwezig. Niet daadwerkelijk maar voor oma Liêu Lan en Huong zijn het familieleden die jaren weg zijn, waar ze niks over horen en waarbij ze slechts kunnen hopen op een weerzien. Die hartverscheurende gevoelens grijpen je meer dan eens naar de keel. En als willens nillens partijen worden gekozen die onverbiddelijk lijnrecht tegenover elkaar staan dan vergt het heel veel moed om door te gaan en vertrouwen te geven. Het is die moed van oma Diêu Lan die mij diep raakte. Voor het welzijn van je familie ga je over je eigen grenzen heen, ook oma Diêu Lan. Ik zou haar in mijn armen willen sluiten. De passage over de landhervorming behoort tot het aangrijpendste dat ik ooit las. Ik krijg nog rillingen over mij heen als dit terug doorheen mijn gedachten raast.
Dit verhaal lees je om te weten, te ervaren, te voelen wat oorlog burgers kan aandoen. Wie dit leest met de verwachting hoe de oorlog in Vietnam werd gevoerd zal op zijn honger blijven zitten. Zelfs in de, naar het eind van het boek beschrijvend oorlogsgeweld dat oma Diêu Lans kinderen meemaakten blijft de impact op die individuele soldaat, die oom, die moeder van Huong de bovenkant halen. Net daarom is dit alles zo aangrijpend. Je wenst dit niemand toe. En toch worden er nog steeds families, etnische groepen en volkeren meegesleurd in die oorlogswaanzin.
Een magistrale vertelling, die in een uitgekiende structuur de verschrikkelijke geschiedenis van Vietnam in de 209° eeuw blootlegt. Waar verleden en heden binnen een familie elkaar ontmoeten om te ervaren dat er in een mensenleven maar één ding telt dat echt belangrijk is, familie. Zo pijnlijk hard maar ook zo mooi om lezen. Begeesterend voor wie Vietnam in zijn hart draagt.
Jan Stevens, redacteur boekensite.gent