Sien van Gogh

Den Haag, voorjaar 1886. Prostituee Sien Hoornik verkeert in een toestand van totale verwarring. Ze staat haar kinderen af en gaat op zoek naar zichzelf. Een achtdaagse dooltocht leidt naar Antwerpen, waar het verleden haar inhaalt.

Als gewezen model en verloofde van Vincent van Gogh, haalt Sien ongevraagd de geschiedenisboeken. Daarbij wordt ze afgeschilderd als een onhandelbare, drankzuchtige zelfmoordenares. Nochtans is zij de enige vrouw die Vincent ooit een gezinsleven heeft geschonken.

Dit relaas schetst een rauw en toch vertederend beeld van een kwetsbare vrouw aan de rand van de laatnegentiende-eeuwse maatschappij. Feit en fictie zijn verweven na zorgvuldig onderzoek, in een poging alle historische feiten te verbinden. Het verhaal werpt zo een nieuw licht op de geschiedenis. Haar licht.

Meer info via https://www.sienvangogh.com

Als de naam Vincent van Gogh valt dan rinkelt er toch bijna bij iedereen een belletje. Neem na het lezen van deze zin maar eens bij jezelf de proef op de som, welk beeld schoot doorheen je hoofd?

Het zal zeker niet Sien Hoornik zijn. De Sien die Vincent waarschijnlijk in januari 1882 ontmoette beschrijft hij in een van zijn brieven aan Theo, zijn broer als: “Verlaten door den man wiens kind zij in t’lijf droeg. Eene zwangere vrouw die in den winter op straat zwierf – haar brood moest verdienen, gij weet wel hoe’, en die ziek en hongerig was.” (brief VvG 224).

Het is deze Sien die Yves Saerens auteur van Dwarsligger (https://boekensite.gent/node/2461) terug hertekent, tot leven brengt aan de hand van de brieven van van Gogh, historische feiten. Hij verweeft getuige de lange literatuurlijst fictie en feiten in elkaar tot een eerherstel van deze vrouw die doorheen de historie steeds opnieuw en opnieuw werd voorgesteld als een verdorven, aan de drank verslaafde moeder die niet in staat was haar eigen kinderen een toekomst te bieden, er zelfs niet voor te kunnen of willen zorgen. Als je facts en fiction in elkaar vlecht ontstaat er ‘factie.’ Een stijl die Yves Saerens ronduit meesterlijk bespeelt, hij schenkt hier een verguisd figuur eerherstel maar biedt de lezer ook een prachtige en meeslepende historische roman aan.

Het boek start met een originele weergave van het persbericht van de dood van Sien Hoornik: “Door een vuilnisvisscher werd heden morgen kwart over 7 in den Provenierssingel drijvende gevonden het lijk van en onbekende ongeveer 48-jarige vrouw...” Hoe intriest kan je leven dan verlopen zijn?

Onmiddellijk daarop volgt een korte proloog waarin Sien haar afkomst en haar relatie met Vincent kort geschetst wordt. Het lijkt zoals ik het hier nu vermeld redelijk saai maar het maakt je nieuwsgierig naar haar verhaal.

Een verhaal dat start met een eerste deel: “De uittocht.” Sien kan lezen en schrijven, zij moet dus als kind primair onderwijs hebben genoten. En zonder dat zij dat zelf beseft pent ze haar levensverhaal in een dagboek neer. Ontwapenend maak je kennis met een vrouw die door de maatschappij uitgespuwd is. Ontwapenend omdat Sien haar eigen woorden gebruikt en schrijft wat zijn voelt en denkt. En dat is niet min in een hardvochtige maatschappij waar het recht van de sterkste, machtsvertoon en klassenstrijd algemeen aanvaard is. Elk hoofdstukje, die zijn kort zoals schrijfsels in een dagboek zijn, start met een flard geplukt uit de gedachtencarrousel in Sien haar hoofd waarna zij schrijft in een Vlaams aanvoelende maar prachtige, heel krachtige taal. Zij zoekt in die schrijfsels naar het waarom van haar eigen gedrag en beschrijft zoals alleen maar een intelligente vrouw dat kan haar emoties en gevoelens. Ze ontziet zichzelf niet maar ook haar medemensen niet, het is dikwijls bruut, hardvochtig maar steeds heel eerlijk en dat zorgt ervoor dat je ontzag krijgt voor die vrouw die geen geschenken kreeg in het leven. Yves Saerens bezit blijkbaar de gave om personages tot leven te wekken, diep te graven om net die dimensie te creëren zodat het personages worden van vlees en bloed, personages die affiniteit of afkeer opwekken. Je wandelt er als lezer tussenin en beweegt mee in de tijdsgeest.

Moegetergd, uitzichtloos besluit zij Den Haag te verlaten en richting Antwerpen te stappen. Een moedige beslissing met als doel om terug te keren met opgeheven hoofd. Om aan te tonen dat zij wel een volwaardige vrouw en moeder is. Het is in dit tweede deel: “De uittocht,” dat zij zichzelf tegenkomt en de volle waarheid zich aan haar ontplooit een waarheid die zij onbewust haar hele leven heeft verdrongen. Het is ook dan dat mijn empathie groot werd voor Sien. Via haar dagboekschrijfsels geraak je meer en meer verstrengelt met Sien, word je zelf Sien, voel je haar, sta je zelf middenin haar armoedig bestaan maar proef je ook van haar oerkracht, haar overlevingskracht. Je krijgt opdonders en het verhaal beet zich vast in mijn ziel.

‘t Loopt niet goed af, getuige het persbericht aan het begin van het boek. Hoe dat is gekomen lees je niet maar dat hoeft ook niet want je hebt Sien leren kennen, je bent Sien geworden.

Sien Van Gogh heeft mij bij mijn ballen genomen, als straatmadelief en publieke vrouw kan zij dat als geen ander. Ze sleurde mij in haar introspectie mee mij naar de krochten van haar ziel waar ik een schitterende levensbeschouwing ontdekte en die mij twee eeuwen terug in de tijd plaatste.

Ik nodig iedereen uit om de website www.sienvangogh.com te bezoeken want deze uitgave verdient veel, heel veel aandacht. Het is een missie waar je alleen maar respect kan voor hebben.

Jan Stevens, redacteur boekensite.gent