Eenzaam, de dapperen herinneringen aan een verzwegen moeder
Begin jaren zeventig komt een moeder van twee zoons, kinderen nog, om bij een auto-ongeluk aan de voet van de Franse Pyreneeën. Het doet de nabestaanden te veel pijn om over haar te spreken.
Ruim vier decennia later zijn de sporen van wat dat zwijgen met het gezin heeft gedaan nog alom aanwezig. Herinneringen zijn vervaagd en vervormd. De jongste zoon heeft er zelfs helemaal geen. Zijn geboorteland heeft hij verlaten. Elke zomer keert hij er terug en beziet hij de familietaferelen steeds meer als buitenstaander. Heimwee naar zijn land heeft hij niet; pijn om daar te zijn waar zijn wortels liggen en waar hij al lang geleden niet anders kon dan ervandaan vertrekken des te meer.
Tegen het taboe in dat al die jaren heerst in het gezin, gaat hij op zoek naar zijn moeder.
Ik ben blij dat ik dit boek in handen kreeg, het raakte mij diep en bleef heel lang in mijn hoofd malen.
Een gezin, vader Gustave, huisarts woont samen met zijn vrouw Monique en hun twee zonen Bernard en Didier in een klein dorpje aan de voet van de Pyreneeën. Op 24 januari 1974 verongelukt Monique op weg naar huis. Didier is dan 7 jaar en zijn broer enkele jaren ouder. Dit slaat zo hard in dat het de nabestaanden te veel pijn doet om over haar te praten. Door dit verzwijgen zijn de banden met vader erg vertroebeld eens de jongens volwassen zijn.
Na 40 jaar kan Didier eindelijk voor zichzelf bekennen dat hij eigenlijk geen herinneringen heeft aan zijn moeder en dat hij dat grootste taboe al zijn hele leven meesleept. Zij vrouw moedigt hem aan om hierover met verschillende mensen te praten en wil daar een boek over schrijven. Alhoewel Didier zijn geboorteland al lang heeft verlaten, hij woont nu met zijn gezin in Nederland keert hij elke zomer terug naar zijn geboortedorp. Opnieuw op aandringen van zijn vrouw praat Didier er met enkele vrienden van zijn ouders over en zelfs met zijn broer Bernard. Die wil er eigenlijk niets meer met de familie te maken hebben. Zeker nadat Claudette en haar 2 kinderen ging samenwonen met zijn vader.
De meest feiten krijgt Didier te horen als ze weer allemaal samen zijn bij de begrafenis van Claudette. Heel veel komt hij echt niet te weten over zijn moeder. Didier verwoordt het als volgt: “Monique was inmiddels tot fictie vergaan en ik moest het doen met onbetrouwbaarheid, met hoe men mij zijn of haar herinneringen voorschotelde. Er zijn er die zeggen, ze was energiek, altijd bezig anderen noemden haar kunstzinnig en gevoelig.” Broer Bernard is het hardst in zijn herinneringen: “Ze was er nooit, deed nooit iets met ons, vaak vervelend en daagde iedereen uit. Dat er bijna geen foto’s zijn van haar, dat wou ze niet en op filmpjes was ze hooguit 30 sec in beeld te zien.” Dit helpt ook niet echt.
Didier heeft wel veel herinneringen aan de tijd met zijn vader alleen nadat Bernard reeds vertrokken was en nog voor het aantreden van Claudette. Zo ging hij vaak met zijn vader naar de film, vaak westerns. “Lonely Are the Brave” met Kirk Douglas meteen ook de titel van het boek maakte een grote indruk op hem. Het is dan dat zijn vader voor eerst merkt dat Didier het als kind moeilijk heeft, als onbeholpen troost begint zijn vader te huilen en dan zijn de rollen gauw omgedraaid. Vader Gustave verwoordt het: “Weet je Didier soms moet je het voor je houden, als je verdriet hebt. Later als Didier dan in zijn bed ligt komt algauw de gedachte bovendrijven, ik had de avond van mijn vader niet moeten verpesten... Hij voelt zich bovenmatig verantwoordelijk voor zijn vader. Een aantal films passeren de revue zoals ‘Les choses de la vie’ waarbij Didier volledig overstuur geraakt na het aanzien hoe Michel Piccoli meermaals in slow motion verongelukt met zijn auto. Het is ook pas op latere leeftijd dat de herinnering aan het samen bekijken met zijn vader van ‘Hiroshima mon amour’ hem tot de conclusie dwingt dat feiten en fictie in een mensenleven in elkaar overlopen.
‘Geheugen’ is dan ook een hoofdthema, wij maken herinneringen en herinneringen maken ons. Didier beseft dat ieder zo zijn eigen Monique heeft, naar hun eigen werkelijkheid. Hij zegt het nog tegen zijn broer: “papa’s leven stopte in ‘74 zijn verdriet is de rekening van zijn mateloze liefde voor Monique? Misschien verloor hij toch meer dan jij en ik?”
Lut Delangeh, redacteur boekensite.gent