Welbeschouwd

‘Welbeschouwd’ van Elizabeth Jane Howard gaat over de drieënveertigjarige Antonia Fleming die in het Londen van de jaren vijftig geconfronteerd wordt met het vooruitzicht haar leven alleen te moeten slijten. Haar kinderen zijn inmiddels volwassen en hebben hun eigen besognes; haar overheersende en emotioneel complexe man, Conrad, heeft meegedeeld dat hij haar wil verlaten. Terwijl Antonia naar haar toekomst kijkt, gaat de roman gestaag terug in de tijd en volgen we Antonia’s relatie met Conrad van achteren naar voren. Door jaren van dromen en oorlog, ontrouw en moederschap, tot het onstuimige, ondoordachte begin van hun verbintenis in de jaren twintig.

‘Welbeschouwd’ is het buitengewoon authentieke portret van een vrouw en een huwelijk, een hartverscheurend verslag van de dood en de geboorte van een relatie. Het is zowel uitzonderlijk als tijdloos. 

Elizabeth Jane Howard, geboren in 1923 uit een rijke houtfamilie, werd vooral bekend door haar familieromans, onder andere ‘De Cazalets’.  Ze vertelt uit haar eigen geschiedenis en haar boeken werden bewerkt voor radio en televisie. Meestal zijn de hoofdrolspeelsters vrouwen uit de hogere middenklasse. Zo ook in deze roman.

‘Welbeschouwd’ werd gepubliceerd in 1956. Het boek begint in 1950, en is opgebouwd uit vijf delen. Elk deel voert ons terug in het leven van Antonia Fleming tot we in 1926 belanden, waar we haar aantreffen als een jong meisje dat weldra teder zal worden misleid, verbijsterd en geïntimideerd om te huwen.  Het boek start in het heden, en dat is het verleidelijke: mevrouw Fleming is diepbedroefd en  je moet verder lezen terwijl het verhaal achteruit glijdt om te ontdekken waarom. De verhaallijn wordt telkens afgebroken tot grote nieuwsgierigheid van de lezer die al vlug de ganse story wil weten. De lezer, die geleidelijk wordt weggelokt uit het heden treft Antonia aan als moeder, echtgenote, geliefde, dochter en ten slotte gewoon als zichzelf. De vertelling is sensueel voor zijn tijd en intens, maar het menselijke tekort blijkt altijd geniepig onderliggend aan een levensstijl die ogenschijnlijk fonkelt en bruist,..

Het is een stem van een voorbije tijd.  Als huisvrouw wordt Antonia door haar echtgenoot Conrad Flemings onherroepelijk gekneed tot zijn perfecte echtgenote. Zijn zelfingenomenheid is onberispelijk, zijn zelfzucht puntgaaf. Hij is getrouw weergegeven als een typetje uit een tijd in de vorige eeuw uit de hogere klasse, waar mannen in de wereld geen rekenschap moesten geven van zichzelf.  Het is een stem van gisteren-eergisteren,..  Het gaat over de disfunctie tussen  mensen die een verschillend leven leiden met een partner en mensen die hetzelfde leven leiden met verschillende partners. Eigenlijk is Welbeshouwd een portret van een huwelijk dat draait op vernedering, over psychologische onderschikking die nog geloofwaardig ook, wordt opgebouwd. De eenzaamheid en teloorgang van Antonia is als een puzzel die langzaam in elkaar gelegd wordt. In de puzzel van Conrads cynisme blijven gelukkig enkele stukjes ontbreken.

Howard beschrijft met dit boek de nadagen van het victoriaanse Londen in Engeland, voor en na de eerste wereldoorlogsjaren. Het blijft een authentieke kroniek over een tijd die gelukkig achter ons ligt.

Koen, gastrecensie