Aurora schrijft

‘Aurora schrijft’ van H.M. van den Brink is het verhaal van een obsessie. Met seks, met de zee, met het landschap van de Wilde Kust, en met de strijd tegen vergeten en verval. 
Het is januari 1966. Een man gaat aan boord van een olietanker om in Buenos Aires voor het laatst de liefde van zijn leven te ontmoeten. In de jaren veertig heeft ze hem verlaten, sindsdien schrijft ze hem erotische brieven. Omdat hij haar daarvoor betaalt.
‘Aurora schrijft’ is gebaseerd op feiten uit het leven van Josep Pla, de grootste schrijver van Catalonie. Het verhaal begint kort na het einde van de Spaanse Burgeroorlog – hongerjaren voor de vissers en akkerbouwers aan de Costa Brava, terwijl de geliefden hongerig zijn naar elkaar. Het eindigt in de jaren zestig, in de kakofonie van het eerste massatoerisme.
Wat staat er in de meer dan 1000 brieven die Aurora Perea naar verluidt heeft geschreven? Wat gebeurde er in Buenos Aires? En hoe betrouwbaar zijn de herinneringen van Pla daaraan?

H.M. van de Brink is voormalig correspondent en hoofdredacteur van de VPRO-televisie en directeur van het Mediafonds. Hij woont in Amsterdam en in Berlijn, en verdeelt zijn tijd tussen romans en reisreportages. Voor het schrijven van dit boek kreeg de auteur een projectsubsidie en een reisbeurs van het Nederlands Letterenfonds. .

Voor zijn romanpersonage baseert van den Brink zich met  op het leven van Josep Pla, een groot schrijver uit Catalonië. Deze  zou duizenden brieven hebben geschreven aan een geliefde, maar geen enkele is bewaard gebleven. Nu zijn de rollen omgedraaid: Pla ontvangt in deze roman duizenden brieven van zijn geliefde uit Argentinië, brieven waarvoor hij zijn minnares betaalt. Oppervlakkig gelezen gaat het boekje maar over één ding. Zo schrijft het hoofdpersonage Pla: “Seks was, als het erop aankwam, het enige wat er werkelijk toe deed. Seks en eten. Het leek hem een gezond heidens standpunt dat het met de rest van de mensheid, of in ieder geval met Proust en Montaigne en Seneca, verbond.”

Hier ligt meteen ook de diepere lijn in het boek; het tastbaar maken van het universele verlangen naar onvergankelijkheid en het uitpluizen van wat echt schrijverschap betekent. Pla verwoordt het zelf als: “De opeenvolging van welgekozen woorden, de herinnering aan de herinnering die niet in waarheid resulteert maar in een werkelijkheid waarvan de onbetrouwbaarheid er niet toe doet, niet de vertelling dus, maar de stijl, de komma die een zijpad wijst, de verwijzing naar verloren geuren, de smaak van een vergankelijk lichaam, de taal zelf.”

Zowel de geliefde van Pla, zijn ‘Aurora’, als hijzelf, hebben alles in het leven overboord gegooid, en zijn enkel bezig met wat de oude geschriften van de Catalaanse schrijver Pla voorhielden: het belang van de observaties, de waarde van herinneringen, het scheppende vermogen van het schrijven, de grens tussen fictie en non-fictie. Vanuit deze inspiratie leest het boek heel anders, het verhaal zelf doet er niet toe, wel het grenzeloze verlangen iets in woorden te vangen, het te benoemen en geschiedenis toe te schrijven.

Het hoofdpersonage Josep Pla, is in het eerste deel van het boek een beroemd schrijver geworden. Hij is nu oud, leeft teruggetrokken, mensschuw, eenzaam, voelt zich enkel nog aangetrokken door de zee. Vroeger als journalist heeft hij tegen zijn zin moeten ploeteren, maar een roman over een ingebeeld dagboek heeft veel geld en roem opgeleverd. Pla wil alleen nog rekening houden met zichzelf en zijn verlangens. Hij verlaat Catalonië met een ‘schip zonder kapitein’, op bootreis naar Buenos Aires, naar Aurora. Aurora gebruikte hij voor zijn behoeften, zo’n twintig jaar geleden. Hij heeft haar jaren betaald om hem seksbrieven te blijven schrijven. De brieven moesten hem terugbrengen wat hij miste: zijn zomer, jong zijn, sensualiteit, het gevoel hebben dat hij leeft.

In het tweede deel van de roman breekt de realiteit aan. Pla bevindt zich in het huis van Aurora en haar man Carnicero. Afwisselend komen de drie personages aan het woord, wiens belangen helemaal tegengesteld zijn. Het is het verhaal van het dwalen, tussen de een en de ander, tussen het hier en daar, het toen en het nu. Veel seks, maar al even veel afstand.

Het laatste deel is kort, ‘Tamariu’. Pla kan als verstokte romanticus geen weerstand bieden aan de lokroep van de zee. Pla verwoordt het zo: “Als je lang naar de zee kijkt, lijkt het of je samenvalt met wat je ziet. De zee, zo concludeert hij, komt dus neer op niets. Wie erover wil schrijven heeft vissen nodig, schepen, desnoods alleen een bootje met een latijnzeil zoals ze hier al meer dan duizenden jaren varen, op weg naar een ondiepte waar het goed vissen is op zeebaars, krab en mul, de rotsen van de kust, vogels erboven. Dingen met namen en een geschiedenis. Dan pas valt er iets van te maken.”

Auroa is een lyrische roman waarbij de onderstoom belangrijker is dan het verhaal zelf, mysterieus, scheppend, verfijnd en dubbelzinnig, boordevol metaforen. In een koele stijl beschrijft Van den Brink zijn zogezegde hoofdthema, maniakale seks, met een geheimzinnige vanzelfsprekendheid, maar tegelijkertijd als ongrijpbaar, net als de zee.

Koen E., gastrecensie