Mijn dood en ik
hoe zal de dood zijn
een onmetelijke ruimte?
of het klein beperk van een kist?
nee zeg ik tegen dat laatste:
opgenomen door de sterren
in hun nachtelijke pracht
Geen titels, geen hoofdletters, geen punten, geen komma’s. Een handvol vraagtekens, één uitroepteken. In ‘Mijn dood en ik’, de laatst verschenen dichtbundel van Remco Campert, doet de dichter afstand van zo veel mogelijk linguïstische elementen die kunnen afleiden van de taal. Met die taal is er nochtans iets bijzonders aan de hand, want woorden nemen steeds minder plaats in in de gedichten van Campert, al gaat dat nergens ten koste van de schoonheid van de taal. De pagina’s tonen veel witruimte. Wat op zich niet hoeft te verwonderen bij een 91-jarige dichter-schrijver, maar wel contrasteert met diens oeuvre van vele honderdduizenden woorden. Het doet mij tijdens het lezen de vraag stellen wanneer het moment komt – in een nog lucide geest – waarop de overblijvende taal ook voor mij uitgebeend en van alle versiering ontdaan zal zijn. Waarop één woord volstaat als er niet per se een tweede nodig is. Bij Campert lijkt dat moment te zijn aangebroken. Hij zegt het ondubbelzinnig in een gedicht van acht woorden, waarvan het laatste ook nog eens in drieën is gedeeld.
mijn woorden
worden schraal
tegelijk
met mijn
li-
cha-
am
Hoe ouder we worden, hoe dichter we bij het einde komen, dat is onomkeerbaar. Het einde van anderen en, nog confronterender, dat van onszelf (‘je eigen dood zul je niet zien / hoogstens die van anderen’, klinkt het op bladzijde 40). Die weg lijkt voor velen een realiteit om liever niet onder ogen te zien, een beetje zoals een hond die bestraft wordt wegkijkt van zijn baasje: als hij niet naar dat baasje kijkt, denkt hij dat zijn baasje hem óók niet ziet. Maar zo werkt het uiteraard niet. Wat er niet lijkt te zijn, is er weldegelijk, elke dag opnieuw. Campert is die werkelijkheid nooit uit de weg gegaan. Hij heeft in zijn poëzie altijd al een respectvolle zij het tegelijk afstandelijke relatie gehad met de dood en nu de eindstreep nadert, is het tijd om onbeschroomd en zelfs met ietwat goedgunstige blik naar het moment te kijken waarop hij er niet meer zal zijn.
hoe zal de dood zijn
een onmetelijke ruimte?
of het klein beperk van een kist?
nee zeg ik tegen dat laatste:
opgenomen door de sterren
in hun nachtelijke pracht
‘Mijn dood en ik’ is een breekbare bundel van een breekbaar mens. De gedichten tonen broosheid, nuchterheid en een zekere mate van berusting. Niet die van de fatalist, maar van een man die niet alleen gekeken heeft maar ook heeft gezien en weet dat elk leven eindigt. En daar, met steeds minder dagen te gaan, vrede mee heeft. Campert toont die gemoedsrust in alle eerlijkheid en oprechtheid. Hij doet dat in feilloze bewoordingen, ontdaan van franje, met zorg afgewogen en zonder enige terughoudendheid. Want wat heeft het voor zin om terughoudend te zijn als je weet wat er je te wachten staat?
mensen worden ongeduldig
wachten niet meer
hebben wat anders te doen
alleen de dood
blijft rustig
hij heeft de tijd
Martin Overheul, redacteur boekensite.gent