Finse dagen
Finse dagen van Herman Koch is een indringende roman over rouw, volwassen worden en over wat je woorden moet geven en wat beter verzwegen kan blijven.
Op feestjes en tijdens etentjes wordt Herman Koch vaak op meewarige toon gevraagd naar zijn ‘Finse periode’. Hij doet er zelf ook lacherig over, en dat heeft alles te maken met de ongeloofwaardigheid van zijn verblijf in Finland. Een lange, onhandige jongen van negentien die ervoor kiest om op een zeer afgelegen plek op het land en in de bossen te gaan werken. Het klinkt wellicht romantisch, maar dat was het niet. Zijn moeder was kort ervoor overleden en Herman ging erheen om weg te zijn van zijn vader en diens nieuwe vriendin, en om uit te stellen wat hij eigenlijk allang wist.
Veertig jaar later is Koch terug in Finland en stuit hij op een dichtbundel die expliciet verwijst naar zijn eerdere verblijf. Niet langer kan hij deze periode afdoen met een grap. Hij neemt zijn eigen geschiedenis onder de loep, onderzoekt hoe herinneringen werken en hoe hij dit verhaal kan vertellen zonder de werkelijkheid te besmeuren.
Koch heeft mij maar weer eens op het verkeerde been gezet. Na het lezen van ‘Geachte heer M.’ was ik zo enthousiast dat ik Mr. Koch een kort briefje schreef http://www.boekensite.gent/node/1060 bij het andere ‘De greppel’ wist ik het niet zo goed, het raakte mij niet echt http://www.boekensite.gent/node/2475.
De echte twee grootheden ‘Het diner’ en ‘Zomerhuis aan het zwembad’ nog niet, maar dat komt wel nog. Met ‘Finse dagen’ lapte Koch het mij dus weer. Ik las, werd met het hoofdpersonage meegevoerd doorheen Finland en Nederland, genoot van zijn taal en zijn heldere introspectie om nadien dan toch weer te twijfelen hoe autobiografisch is dit dan? Koch speelt er mee, hij speelt met de lezer, komt staalhard realistisch over om dan toch sluipend diezelfde lezer te laten twijfelen aan zijn woorden. Maar of hij je nu laat twijfelen of niet, dit boek is zonder meer grandioos. ‘Finse dagen’ leest niet alleen goed maar is ook ingepakt in een licht reliëf berkentakken cover, de uitgeverij had er iets voor over. Dankjewel, ik hou van boeken die goed aanvoelen.
De titel zegt het al, het is een verwijzing naar Kochs, en meteen het hoofdpersonage, zijn dagen in Finland na het behalen van zijn eindexamen. Hij was zoekende naar een richting in zijn studie, zijn leven zoals zoveel jongeren en dacht op deze wijze tijd te winnen om tot een beslissing te komen. De druk van zijn vader was nogal groot. Negentien jaar was hij, zijn moeder was overleden en zijn vader had een relatie met een ander vrouw, nog voordat zijn moeder overleed. Laat maar zeggen dat Koch toen mentaal behoorlijk in de knoop lag met zichzelf en ook met anderen. Koch vertelt dit alles in drie delen, merkwaardig maar erg smaakvol aangeduid met één, twee en drie berkenstammetjes.
Drie delen omdat Koch dit alles beschrijft vanuit een flashback op het moment dat hij naar Finland reist voor een boeken evenement. Zijn reis roept herinneringen op aan zijn Finse dagen. Deel twee gaat vooral over zijn tijd vlak voor hij naar Finland vertrekt, een rouwende, wild om zich slaande kwade puber. Koch verwerkt hier meesterlijk de zelfdestructie van het hoofdpersonage en de drang om te vluchten (naar Finland). Je komt meermaals op het verkeerde been te staan want niettegenstaande er veel uit zijn levensgeschiedenis is terug te vinden is dit dus geen non-fictie, Koch maakt er gewoon een geweldig verhaal van over een jongeling die zoekende is en zichzelf niet echt kent.
Haarfijn, via een lijfelijke aanvaring in Baltimore tijdens zijn verblijf in de Verenigde Staten laat hij de lezer aanvoelen dat er van elke gebeurtenis in je leven drie versies zijn: de gecensureerde, de ongecensureerde en de aangedikte waarmee je dit kan vertellen. En daarmee zet hij de lezer terug op zijn verkeerde been. Wat moet ik hier nu mee terwijl ik zijn verhaal lees?
Maar er is meer, Waar de passages in Finland leuk om lezen zijn en je er een jongeman leert kennen die langzaam tot zichzelf komt laat Koch je in het middendeel kennismaken met de gevolgen voor je kinderen als je de stabiliteit van je gezin op spel zet, als je je schouders optrekt als ouder en aangeeft: “Ik kan er niks meer aan doen, het is nu maar zo.” Dat middendeel is dan ook het aangrijpendste deel.
Koch verstaat als geen ander de kunst om de lezer iets aan te bieden dat hem doet verder lezen, is het niet Anna het Finse meisje dan is het die dichtbundel waarin het hoofdpersonage in voorkomt of wat is er nu eigenlijk allemaal van waar. Ik weet het niet maar Finse dagen greep mij goed vast en het was gewoon genietend lezen.
Jan Stevens