De grenstrilogie Al de mooie paarden, De grens, Steden van de vlakte
De jongemannen in deze drie klassieke meesterwerken groeien op in de jaren dertig op ranches in het zuidwesten van de VS. Aan de andere kant van de grens lonkt Mexico, met zijn desolate schoonheid en zijn wrede belofte van een plek waar dromen met bloed bekostigd worden.
John Grady steekt in Al de mooie paarden de grens over op zoek naar werk als cowboy, Billy Parham onderneemt in De grens een gevaarlijke reis om een wolvin te redden en terug te brengen naar de bergen van Mexico, in Steden van de vlakte treffen zij elkaar in een schitterende vertelling over vriendschap en liefde, een zwartomrande ode aan de Amerikaanse frontier.
Een tiental jaar geleden dook Cormac McCarthy, Amerikaan in hart en nieren, op als mogelijke Nobelprijswinnaar voor literatuur. Toch ging in 2010 en tegen nogal wat verwachtingen in, de hoogste literaire prijs naar de Peruaanse schrijver Mario Vargas Llosa. Het grote publiek zal zich uit die tijd Cormac McCarthy misschien wel herinneren met de verfilming van zijn romans ‘No country for old men’, en de apocalyptische ‘The Road’ .
In de grenstrilogie schrijft hij in ‘Al die mooie paarden’ (1992), ‘De Grens’ (1994), en ‘Steden van de vlakte’ (1998) over het ruige leven in de jaren dertig in het grensgebied van USA en Mexico. Drie lijvige boeken over onvervalste cowboys, vaqueros, paarden, wolven, overleven, armoede, machtsmisbruik, verlangen, kogels en messen, over hoop maar vooral ook over wanhoop. De drie romans zijn evengoed apart te lezen, maar samen vormen ze een literair monument ter nagedachtenis van het harde boerenleven in het diepe zuidwesten van de VS.
Cowboys John Grady en Billy Parham zijn jonge en bereden avonturiers die op zoek gingen naar een soort authentieke symbiose met de natuur maar botsten met de wreedheid van het leven. Achtergrond is het landschap van de grensstreek in Mexico, de oversteek van de Rio-Grande, uitgestrekte prairiesteppes, afgelegen woestijnvlaktes, onbestemde berglandschappen, en verdoken armtierige dorpjes. Je leest prachtige landschapsbeschrijvingen, in een taal die al even uitgekleed is als het landschap zelf, spaarzaam en in staccato, met korte en repetitieve zinnen, weinig of geen leestekens, en met een indringende verbeelding.
De taal tussen de cowboys sluit hier perfect bij aan : vakjargon, visserslatijn en de taal van de paardenfokkerij. Dit is niet altijd even gemakkelijk lezen. Heel wat Spaanse gesprekken die zich in Mexico afspelen zijn niet vertaald en om het verhaal te kunnen volgen moet je soms wel je fantasie gebruiken, of neem je best een vertaalboek bij de hand.
McCarthy beschrijft de terreur van het Mexicaanse landschap en het bikkelharde plattelandsleven vanuit een warme menselijkheid. Eigenlijk gaat het maar over één ding: de liefde tussen een vader en een zoon, in een wereld die gek geworden lijkt en maar weinig hoop biedt op een goede afloop. Het is een herkenbaar verhaal, en net daardoor zo schrijnend, naargeestig en diepzwart.
Fenomenaal beschreven vond ik in het tweede boek het verhaal over de vangst van de wilde wolf en het Spartaanse zwerversbestaan van de cowboy. Recht uit de natuur geschreven, levendig en herkenbaar. Zo ook de vele zovele prachtige passages voor paardenliefhebbers. Bijvoorbeeld wanneer John Grady met zijn vriend Mac spreekt over ‘kan een paard ook wel denken’?
“Ik denk dat je een haan ook wel kunt leren om te doen wat jij wilt. Maar daarmee is het nog niet jouw haan. Je kunt een paard zo trainen dat het ook echt jouw paard is als je klaar bent. Op zijn eigen voorwaarden. Een goed paard bedenkt zelf wel hoe het moet. Je kunt zien wat er in zijn hart leeft. Hij gaat niet zus of zo doen als je naar hem kijkt en dan zo als je niet naar hem kijkt. Het is een beest uit één stuk. Als je een paard eenmaal zover hebt kun je hem nauwelijks iets laten doen waarvan hij weet dat het verkeerd is. Hij zal zich verzetten. En als je hem slecht behandelt gaat hij daar echt kapot van. Een goed paard heeft rechtvaardigheid in zijn hart. Dat heb ik gezien. “
Paard, wolf en mens, recht, onrecht, leven en dood stelt McCarthy voortdurend als metafoor tegenover mekaar. Als meester-verteller dompelt hij je helemaal onder in het mystieke Mexicaanse grenslandschap en het rauwe avonturiersleven van zijn helden, naïeve rechtvaardige, maar lonely cowboys.
Koen E., huisrecensent