Meisje uit Iran
Meisje uit Iran brengt het autobiografische verhaal van John, die in totaal acht maanden spendeert bij zijn Iraanse schoonfamilie. Door de ogen van John kijken we naar het leven van zijn vriendin Yara en haar ouders. Centraal staan de moeilijke band van Yara met haar geboorteland en de soms pijnlijke relatie met haar familie. Na een lange afwezigheid probeert Yara opnieuw aan te sluiten met een verleden waar ze zelf compleet van vervreemd is geraakt. De hernieuwde kennismaking gaat met vallen en opstaan.
Het is vooraf goed om weten dat in 1979 de ayatollahs definitief de macht in Iran overnamen. De dictatuur van de Sjah van Perzië is dan historie. Van het optimisme over de toekomst van het land blijft na bijna 20 jaar geen spaander meer heel. De ene dictatuur is gewisseld voor een andere. Mensenrechtenorganisaties publiceren hallucinante cijfers van alle terechtstellingen en politieke gevangenen. De terreur van onderdrukking van het volk gekend zoals in Saudi-Arabië, Cambodja, Noord-Korea is ook in Iran aanwezig maar we zijn er ons nauwelijks van bewust.
John - de auteur - start zijn, hun, maar bovenal het verhaal van Yara eind zomer, begin september 2015 in hun klein éénkamerappartement van ongeveer dertig vierkante meter te Gent. De beslissing om naar Zuidoost Azië te trekken kwam er na het besef dat de prijs die je in België betaalt voor de veiligheid, het comfort en de levensstandaard redelijk hoog ligt.
“ De voornaamste reden voor mijn vertrek uit België was het werkritme, dat me regelrecht naar de zogenaamde ratrace had geloodst. Op dat vlak begon ons land op Japan te lijken. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie speelden de twee landen sedert een paar jaar qua zelfmoordaantallen op hetzelfde niveau. Het was vermoedelijk geen toeval dat de werkdruk die tendens leek te volgen.“
Tijdens een prospectiereis in Vietnam die voorbije zomer, Ha Long Bay laat Van Eyck je in zijn geheel eigen stijl meegenieten van een beslissend moment in hun leven en meteen ook de reden van dit uitzonderlijk verhaal. Dat dit voor mij één van de mooiste liefdesverklaringen is geef ik graag aan de auteur mee.
Terug in het éénkamerappartementje rest nu nog alleen de voorbereiding van hun trip. Niet zomaar een vakantie want de twee laten hun hele hebben en houden los met de bedoeling om na een langdurig verblijf in Iran bij de familie van Yara, de familie Farahani, de wereld in te trekken. Ze willen rondreizen, België is iets te klein geworden. De humor waarmee Van Eyck deze voorbereidingen beschrijft is weergaloos scherp en flitsend maar tezelfdertijd laat hij de lezer doordenken over de kafkaiaanse vermenging van overheidsinstellingen en religie waarbij hij voor zichzelf onwaarschijnlijke grenzen overschrijdt uit liefde voor Yara. Hij wordt moslim en wil een islamitisch huwelijk. Niet omdat de ouders van Yara dat wensten want zij hebben daar eerder een vrij ‘ontspannen’ houding tegenover maar voor de buitenwacht, familie en de oplettende omgeving in Iran lijkt dit toch makkelijker.
In korte hoofdstukken sleurt Van Eyck je nadien bijna letterlijk doorheen zijn verblijf in Isfahan bij de familie Farahani. Tussen de prachtige en integere persoonsbeschrijvingen van zijn nieuwe familie waarbij je toch bij de les moet blijven want die familie is redelijk uitgebreid en woont verspreid, gelukkig is er het organogram, krijg je een prachtige maar indringende kijk op de Iraanse cultuur. De diepmenselijkheid die doorheen al die woorden en grappige zinnen doordeemstert geeft meer dan eens aan dat Van Eyck een scherp observator is maar bovenal een goed luisteraar en verteller. Zo ook één van de rode draden doorheen dit hele verhaal, de Taarof of het complex, typisch Iraanse etiquettespel. Als geen ander brengt hij dit grappig en hoffelijk theaterspel tussen aanbieder en ontvanger tot leven. Het is iets dat doorweven zit in de Iraanse cultuur en waar waarschijnlijk menig westerling zichzelf in verliest.
Na het lezen van bovenstaande woorden krijg je algauw het gevoel dat dit een uiterst vermakelijk verhaal is maar de stomp van de hamer komt nog. Hij sluipt eerst zachtjes binnen tussen al die grappige familiale omschrijvingen omdat je als lezer de listigheid, de Iraanse indirectheid en de bedompte sferen van deze maatschappij onderhuids voelt prikkelen om dan hard toe te slaan als je leest dat Yara net als de andere vijf broers en zussen de kans krijgt om Iran te ontvluchten. Stel je voor, ouders die er alles aan doen om hun zes kinderen te laten vertrekken, ze jaren niet meer te zien, de kans dat dit zelfs nooit meer zou gebeuren, begrijp het maar.
De wijze waarop Van Eyck de clash tussen de persoonlijkheid van zijn geliefde en de verstikkende zijeffecten van de Perzische vriendelijkheidcultuur tussen alle woorden en zinnen in weeft is grandioos. Hij graaft diep, heel diep in zijn karakters. Als je weet dat in hetzelfde jaar drie kinderen uit de familie Farahani de reis naar Europa met als eindbestemming London ondernamen dan word ik stil, heel stil als ouder en grootouder. Maar dat onderhuids ongemakkelijk gevoel blijft daar niet lang zitten. Eens het vluchtverhaal van Yara zich begint te ontrafelen word je als lezer hard bij je nekvel gepakt. De jeugdige onbezonnenheid van een negentienjarige Yara staat in schril contrast met de goed georganiseerde smokkelaarsbende, je treedt een wereld binnen die wij nauwelijks kennen en die je kijk op transmigranten voor eens en voor altijd zal veranderen. Tussendoor krijgt Van Eyck het als een rasechte auteur gedaan om verschillende lagen in het boek te stoppen die jou heen en weer laten slingeren tussen karakters, maatschappelijke onrechtvaardigheden, diepgaande emoties, spanningsvelden door cultuurverschillen maar de wijze waarop hij dit met de nodige kwinkslagen meegeeft is gewoon onweerstaanbaar.
Maar er volgt nog een kopstoot, een die Van Eyck prachtig maar hard in woorden verpakt. Het verhaal van Roxy, Yara’s nicht. Ik moet het nageven: het vertrouwen dat de auteur kreeg van alle personages om dit te vertellen moet erg groot geweest zijn. Hij opende deuren en brak opgebouwde muren af om tot diep in de ziel van zijn personages te geraken. Mijn respect wordt des te groter voor hem en zijn personages, allen van vlees en bloed, levensecht.
“ Meisje uit Iran “ ik maak nederig een buiging voor zo’n debuut. Het verhaal van Yara, een meisje uit Iran dat moest verteld worden maar bovenal moet gelezen worden! Een geschiedenis van warmte, liefde en geborgenheid maar ook van een innerlijke emotionele strijd en cultuurclash. Een verhaal waarvan de liefde van de auteur voor zijn personages vanaf spat.
Jan Stevens, redacteur boekensite.gent