Berichten uit de Sahara
Met ‘Berichten uit de Sahara’ bood Sanmao haar lezers een blik op een oneindig veel grotere wereld, op het moment dat in de jaren zeventig in Taiwan traditioneel nog vooral het belang van familie werd benadrukt. Ze trok naar verre oorden die zelfs nu nog voor de meeste mensen onbekend gebied zijn, produceerde een amalgaam van travelogue, memoir en fictie.
Sanmao’s berichten uit de Sahara zijn extra interessant omdat ze een uniek perspectief bieden op dit gekoloniseerde gebied: Sanmao is niet Europees maar ook niet Afrikaans, wit noch zwart, en hoort daarmee niet tot de kolonisators maar ook niet tot de gekoloniseerden. Via haar man is ze verbonden met Spanje, maar tegelijk woont ze in een Sahrawi-wijk. In haar verhalen vertelt ze hoe ze omgaat met zowel Spanjaarden als met lokale Sahrawi.
In de jaren zeventig van de vorige eeuw reisde de uit Taiwan afkomstige schrijfster Sanmao naar de Westelijke Sahara om er samen met haar Spaanse man te gaan wonen. Over haar lotgevallen en belevenissen schreef ze een boek dat tot op de dag van vandaag geliefd is en veel gelezen wordt in China en Taiwan. Het reisboek dat in 1976 verscheen, is nu voor het eerst in het Nederlands vertaald en uitgegeven.
In de periode dat Sanmao in de Westelijke Sahara, een woestijngebied in het noordwesten van Afrika, ten zuiden van Marokko, verbleef was het gebied Spaans. Echter sinds de onafhankelijkheid in 1956, maakte Marokko aanspraak op het gebied. In 1973 was reeds het Frente Popular para la Liberación de Saguia el Hamra y Rio de Oro kortweg Polisario – opgericht, dat een gewapende strijd voerde tegen de Spaanse kolonisator voor onafhankelijkheid van de Westelijke Sahara. De beweging wilde een eigen staat creëren voor de oorspronkelijke bevolking van het gebied, veelal aangeduid als de Sahrawi. Bovendien maakte ook buurland Mauritanië aanspraak op de woestijnregio.
In 1975 werd de kwestie voorgelegd aan het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Daar werd de uitspraak gedaan dat zowel Marokko als Mauretanië al voor de Spaanse kolonisatie banden handen met het gebied maar er nooit zeggenschap over gehad hebben. Het hof sprak uit dat de bevolking zeggenschap moesten krijgen over het gebied en Spanje zich moest terugtrekken. Volgens Polisario opende dit de weg naar onafhankelijkheid van de plaatselijke bevolking de Sahrawi.
Koning Hassan II van Marokko zag in de uitspraak echter een legitimatie van zijn aanspraken op de Westelijke Sahara. Op 6 november 1975 organiseerde hij de zogenaamde Groene Mars waarbij zo’n 350.000 Marokkanen naar het grensgebied werden gezonden. Al een paar dagen later, op 14 november 1975, gaven de Spanjaarden toe onder de druk. Mede ingegeven doordat de Spaanse dictator Franco op sterven lag, werd het Verdrag van Madrid gesloten waarbij een derde van het gebied onder Marokkaans gezag kwam en de rest onder Mauretaans. Op 26 februari 1976 trok Spanje zich definitief en formeel terug.
In het begin van het verblijf was het nog vrij rustig in het gebied en heeft Sanmao vooral aandacht voor het wel en wee van de plaatselijke bevolking de Sahrawi. Bovendien beschrijft ze haar eigen dagelijkse beslommeringen en de problemen die het leven in een afgelegen kolonie en het leven in de woestijn met zich meebrengen. Ook de relatie tot haar man die werkzaam is voor de Spaanse autoriteiten, is niet vrij van problemen en tussen de regels door kun je lezen dat de verhouding die ze tot elkaar hebben niet altijd gelijkwaardig.
Langzamerhand neemt de onrust in het gebied toe en sijpelen verhalen over de strijd en de gevolgen ervan de verhalen binnen. Volgens de vertaler van het boek, Annelous Stiggelhout, hield Sanmao zich niet altijd aan de werkelijkheid en paste ze hier en daar wat “dichterlijke vrijheden” toe om de verhalen te verrijken. Maar dit doet geen afbreuk aan het leesplezier dat het boek biedt.
Wat het reisboek bijzonder maakt is het perspectief. Sanmao is afkomstig uit Taiwan en beschrijft haar lotgevallen niet uit het westerse perspectief. Weliswaar heeft ze een Spaanse man en is ze niet zelf in armoede opgegroeid, toch is haar blik een andere dan we meestal gewend zijn.