Het boek der eeuwige korte liefdes

‘Het boek van de eeuwige korte liefdes’ (‘Le livre des brèves amours éternelles’) vertelt in acht korte verhalen de levensloop van een jongen die opgroeit in Sovjet-Rusland. In elk van de verhalen staat een ontmoeting met een vrouw centraal.
Makine studeerde onder andere filosofie en filologie aan de universiteiten van Moskou en Novgorod en emigreerde in 1987 naar Frankrijk. Daar publiceerde hij zijn eerste roman in 1990 en ontving zelfs de prestigieuze Prix Goncourt, de Prix Goncourt des lycéens en de Prix Médicis voor ‘Het Franse testament’. En dan te bedenken dat geen uitgever zijn boeken eerst wilde uitgeven omdat ze door een Rus in het Frans waren geschreven. Ondertussen is Makine een gevestigde waarde in de Franse Letteren (...),maar zijn jeugd in de Sovjetunie blijft een weerkerend thema in zijn werk.

Utopie en desillusie
“Kan men een mensenleven beschrijven aan de hand van de grote liefdes die men tijdens zijn leven heeft gekend? Dat was in grote lijnen het opzet van dit boek”, vertelt Makine. Dat de ‘Grote Geschiedenis’ hier van elke pagina druipt, is onvermijdelijk in de context van de Sovjetunie. “In de USSR was alles politiek. Alles was historisch.”
In het begin van het boek maken we kennis met een tienjarige jongen die opgroeit in een weeshuis en met ontzag de grote officiële optochten gadeslaat. Hij is doordrongen van de droom van een maatschappij waar er genoeg is voor iedereen en waar alle mensen broeders zijn. Hij klampt zich met alle macht vast aan die utopie. Die jongen is een afspiegeling van de jonge Makine zelf, en van zovele kinderen die in dat tijdperk in de Sovjetunie opgroeiden.
Ondertussen heeft Makine het geloof in de grote ideologieën van zich afgeworpen. “We weten allemaal dat het communisme op een grote catastrofe is uitgedraaid. Maar is het Westen als winnaar uit de Koude Oorlog gekomen? Daar heb ik mijn twijfels over.” (www.cobra.be)
Als taal licht kan geven, dan is dit zeker hét kenmerk van Andreï Makine in “ Het boek van de eeuwige korte liefdes”. Aanvankelijk, in het eerste hoofdstuk, valt dit nog niet zo op. De beschrijving van de 1 mei-wandeling in een Russisch stadje, in het gezelschap van een verre vriend, roept vooral kilte en afstandelijkheid op. Toch is de onverwachte ontmoeting met een onbekende vrouw de motor die het verhaal op gang brengt, al realiseer je je dit als lezer pas op het einde van het boek. Ogenschijnlijk lijkt het beginhoofdstuk immers los te staan van de daaropvolgende, al is de vertellende, naamloze ik-persoon duidelijk dezelfde.
Eigenlijk zou je het boek kunnen lezen als een reeks aparte verhalen, elk rondom een ander vrouwelijk personage geweven, dat in de loop van zijn jeugd een onuitwisbare indruk op de jonge ik heeft gemaakt. Deze “liefdes” vormen een tegengewicht tegen het alomtegenwoordige drukkende gevoel van een Sovjetstaat die op zijn laatste benen loopt, maar toch krampachtig de “droom” in stand tracht te houden. Het verhaal toont via diverse wegen de indoctrinatie van in de prille jeugd, die telkens interfereert met de onwezenlijke schoonheid van de “liefdes” die erin ontstaan. Uit de discrepantie tussen beide groeit bij de hoofdpersoon het geloof dat de wereld slechts beter kan worden door de liefde, zeker eens hij wat ouder geworden de leegheid van de Sovjetdroom onderkent. Zijn geloof in de liefde blijft onaangetast, al gaat het hier zeker niet om “gewone” liefde. Daarvoor zijn de ontmoetingen vaak te vluchtig, de relaties te eindig. Stuk voor stuk echter lijken ze zich te ontplooien in een gedroomde wereld. Hun schoonheid en “eeuwigheid” vindt zijn oorsprong vooral in de heerlijke beeldtaal waarin de auteur ze beschrijft. Onvergetelijke beelden ontstaan op je netvlies; zoals van de wandeling in een eindeloze Sovjet-boomgaard in bloei, waarin de schoonheid van die witte bloesem een ontmoeting met een vroeger vriendinnetje uit het weeshuis omtovert tot een paradijselijke ervaring... terwijl intussen de nutteloosheid van dit schouwspel voortdurend opgerakeld wordt (de boomgaard is door zijn uitgestrektheid onvruchtbaar) en de grootheidswaanzin van de Sovjet-autoriteiten ongenadig gehekeld wordt.
Ik laat in het midden of de auteur de lezer van zijn stelling kan overtuigen, dat alleen de puurheid van de liefde op haar krachtigste momenten de wereld kan redden. Wel is het meesterlijk hoe hij het einde van zijn boek laat aansluiten bij het begin en een ogenschijnlijk toevallige ontmoeting zijn bewering  kracht laat bijzetten. 
Een boek voor fijnproevers, maar ook voor wie belangstelling heeft voor de recente Russische geschiedenis en hoe die inwerkt op de gewone man.

Marleen

De pers over boek 'Het boek van de eeuwige korte liefdes'

'Het boek van de eeuwige korte liefdes is een prachtige roman waarin Andreï Makine, op zijn best, ontroerende én vreselijke verhalen vertelt uit de geschiedenis van de Sovjet-Unie van de jaren zestig tot de ineenstorting van het Rijk.'
Journal Du Dimanche

'De zinnen van Andreï Makine zijn van een doordringende schoonheid, zijn beelden stralen op je netvlies.'
NRC Handelsblad