Het gewicht van een piano
Het gewicht van een piano van Chris Cander is een ontroerende historische roman tegen de achtergrond van de Koude Oorlog. Voor de lezers van Haar naam was Sarah en Seringenmeisjes.
Sovjet-Unie, 1962. De achtjarige Katja luistert naar de oude bovenbuurman, die elke nacht pianospeelt. Er wordt gefluisterd dat hij een gedeserteerde SS’er is, maar Katja krijgt een band met hem. Na zijn overlijden erft zij de antieke Blüthner-piano. Wanneer ze later trouwt met een joodse man, is het niet langer veilig voor hen in Rusland. Ze emigreert met haar gezin naar Amerika en de piano raakt zoek tijdens hun vlucht.
Californië, 2012. De zesentwintigjarige Clara moet op zoek naar een nieuw appartement. De verhuizing wordt bemoeilijkt door de piano, die ze van haar vader voor haar twaalfde verjaardag heeft gekregen, kort voordat haar beide ouders omkwamen bij een brand. In een opwelling zet Clara de piano te koop. Als snel meldt zich een koper, die Clara toch weer aan het twijfelen brengt: wil ze er wel van af?
Het gewicht van een piano gaat over herinnering, identiteit en de helende kracht van muziek.
‘The weight of a piano’ is pas vertaald naar het Nederlands door Iris Bol en Marcel Rouwé. De Amerikaanse schrijver Chris Cander, ook auteur van kinderboeken en toneelstukken, schreef onder deze titel in 2019 haar laatste roman.
De piano in kwestie is niet zomaar de eerste de beste. Het is een zwartglanzende buffetpiano die door de firma Blüthner begin 20ste eeuw gebouwd werd in Duitsland en in 1960 opduikt in de Sovjet-Unie, in de periode van de koude oorlog. In de proloog wordt de piano gebouwd: een heel prozaïsch verhaal over Julius Blütcher die eigenhandig in de Roemeense bergen de meest geschikte sparen opzocht, de zuiverste planken liet verzagen, en na lange droogtijden als pianobouwer ook deze nr 66.825 ontwierp. De geschiedenis van de piano wordt de geschiedenis van 6 mensen, die elk op zoek zijn naar een eigen identiteit.
In de Sovjet-Unie is het de jonge leerlinge aan het conservatorium Katja die toevallig in het bezit van de piano komt. Ze is gepassioneerd door muziek maar zal omwille van haar man Miklail gedwongen moeten emigreren. Haar verdere leven zal ze als ontheemde en eenzame pianiste in Amerika belanden. Enkel de piano koestert haar muzikale gevoelens en heimwee. Als ze na een glimp van de liefde haar minnaar en tenslotte haar piano verliest eindigt alle zingeving voor Katja, en ondanks haar jonge zoon Greg pleegt ze zelfmoord in de ‘Death Valley’.
Haar man verlaat als ambitieuze ingenieur de Sovjet-Unie, slaagt erin de piano via een drugskanaal te versassen naar het Westen, maar komt er in de grootste desillusie van zijn leven terecht. Hij wordt een zware alcohol verslaafde, taxichauffeur en een agressieve echtgenoot. Emotioneel wordt Miklail een wrak dat ook nooit enig vertroosting bij muziek heeft kunnen vinden. De piano staat tussen hem en zijn vrouw.
En dan is er zoiets als de voorbestemming, de serendipiteit.
Afwisselend per hoofdstuk volgt de piano ook het leven van Clara en Greg. Clara werd als kind gered uit een brandend huis. Haar ouders kwamen om in de brand maar als bij wonder ontsnapte de piano aan het moordende vuur. Haar papa blijk destijds de minnaar te zijn geweest van de Russische pianiste bij wie hij les volgde. Toen de piano bij hem thuis belandde bleek die ook daar tussen hem en zijn vrouw te komen staan. Clara haar enige herinnering aan haar ouders is de Blüthner en een enkele melodie die haar papa erop speelde. Zelf heeft ze bindingsangst en is op zoek naar zichzelf.
Op een schone dag zet ze de piano uit geldnood te koop. Ene Greg is een bekend fotograaf en kunstenaar en zoekt naar dat specifieke model voor zijn nieuwe fotoreeks. Hij heeft het plan opgevat om afscheid te nemen van zijn onvolkomen jeugd door een Bûchner piano zelfmoord te laten plegen in de Death Valley.
Het verhaal van Clara en Greg is een roadtrip waarbij beide personages een intrigerende interactie beleven, zichzelf tegenkomen en zich bevrijden van hun beklemmende oude leven.
De piano is de getuige en de metafoor voor de relaties tussen de verschillende personages. Liefde en haat, aantrekken en afstoten, muzikale ontroering en hardleerse werkelijkheid. Kunst en cliché, leven en dood.
Het is een verhaal van heimwee en van jonge mensen die telkens opnieuw op zoek gaan naar zichzelf, op zoek naar liefde en geborgenheid. Een onwaarschijnlijk verhaal, maar de ontroerende en vlotte vertelstijl van Chris Cander sleept je toch helemaal mee in de melodie van de Büthner, soms in majeur, vooral in een intieme mineur. Hoeveel kan een piano dragen?
Koen E.