Onorthodox

Als kind groeit Deborah Feldman op in de gesloten wereld van de Satmargemeenschap in Brooklyn. Ze moet gehoorzamen aan de regels en structuren van deze strengchassidische joden, waarin de rol van de vrouw enkel dienend is. Op haar zeventiende wordt ze uitgehuwelijkt en twee jaar later krijgt ze een zoon, maar dan is haar vrijheidsdrang niet meer te stuiten. Ze wil koste wat het kost een vrij leven leiden. In haar aangrijpende memoires beschrijft Feldman haar jeugd en uiteindelijke vlucht uit de religieuze sekte, waarbij het soms moeilijk voor te stellen is dat deze gebeurtenissen slechts enkele jaren geleden plaatsvonden, en wel midden in New York.

‘Onorthodox,’ het verhaal over het leven van Deborah Feldman. En dat leven verliep niet bepaald over rozen. Ze groeit op in een joodsorthodoxe Satmargemeenschap in New York, in Brooklyn Williamsbrug. Satmar is een subgroep van chassidische joden en is één van de meest gesloten groepen die de wereld kent.

Deborah wordt opgevoed door haar grootouders, haar moeder stapte uit de gemeenschap en haar vader heeft zwaar psychische stoornissen. Deborah is anders dan de rest van haar familie, al heel jong heeft ze de drang om meer te weten, te kunnen en te mogen. Maar al heel vlug leert ze dat de meisjes, vrouwen enkel een dienende taak hebben. Onderdanig zijn, het huishouden doen en kinderen baren om veel volgelingen voort te brengen. De Satmisgemeenschap gelooft namelijk ook dat de Holocaust een straf van god was omdat zoveel Joden in de 19° eeuw assimileerden, zich afkeerden van hun Joodse geloof.

Deborah krijgt uitsluitend religieus joodse lessen en regulier onderwijs. Zij ondergaat het benauwde leven van strikte regels en er wordt enkel Jiddisch gepraat. Toch lukt het Deborah om de buitenwereld eventjes binnen te halen. Ze gaat naar de bibliotheek en haalt boeken die ze niet mag lezen en verstopt die voor haar grootouders in haar kamer.

Via haar krijgen we inzicht over de vele feestdagen waarbij voor elk feest het voedsel en de rituelen zijn voorgeschreven. Tenslotte wordt ze op haar zeventiende uitgehuwelijkt maar al gauw stapelen de problemen zich op omdat er verbazingwekkend veel voorschriften zijn omtrent menstruatie, seksualiteit, reinheid, strenge kledingvoorschriften, gehuwde vrouwen moeten hun haar afscheren en een pruik dragen en van enige privacy in de familie is er geen sprake. Na twee jaar bevalt ze van een zoon en is ze vaster dan ooit overtuigd om uit de Satmargemeenschap te stappen. Al was het maar dat haar zoontje niet moet leven en opgroeien in wat zij noemt een gevangenis.

Uiteindelijk zet ze die stap als zij 23 jaar is en lukt het haar zelfs om haar zoon te kunnen houden, iets wat haar eigen moeder niet lukte.   

Voor mij gaat dit boek over alle ‘onderdrukte’ vrouwen overal ter wereld. In elke geloofsgemeenschap worden vrouwen gezien als tweederangsburgers, hebben geen stem mogen geen mening hebben of uiten. Toen Deborah Feldman haar boek uitbracht veroorzaakte dit een golf van afschuw in de orthodoxe wereld, Deborah werd verketterd.

Maar ik wil afsluiten met de woorden van Arnon Grunberg, “ Je moet wel beseffen dat er niet één Jodendom is zoals er ook niet één Islam is.Deborah Feldman groeit op in de gesloten Satmargemeenschap in Brooklyn. Ze wordt jong uitgehuwelijkt en krijgt een zoon, maar dan is haar vrijheidsdrang niet meer te stuiten. In Onorthodox beschrijft ze haar jeugd en vlucht uit de religieuze sekte, waarbij het moeilijk voor te stellen is dat de gebeurtenissen maar enkele jaren geleden midden in New York plaatsvonden.

Lut Delanghe