Al mijn vaders
De Roemeense Myra schrijft en doceert 'Lectura Dantis' aan de Universiteit van Amsterdam. Haar geboortedorp heeft ze allang achtergelaten, maar de demonen uit haar jeugd blijven Myra achtervolgen. Alleen in de literatuur vindt ze troost. Vooral bij Dante, die alle klootzakken genadeloos naar de hel stuurt en niets en niemand vergeeft. Maar ook Dante dreigen ze van haar af te nemen. En dan slaat het verleden,dat voortdurend onbehaaglijk op de loer ligt,genadeloos toe.
Mira Feticu (Roemenië, 1973) debuteerde in 1993 als dichter, maar legde zich daarna toe op het schrijven van proza. In haar geboorteland werkte ze als programmamaker bij de nationale radio en verrichte ze aan de Roemeense Academie van Wetenschappen literair onderzoek. Na haar verhuizing naar Nederland verscheen in 2012 haar eerste Nederlandse verhalenbundel, 'Lief kind van mij', een jaar later 'De ziekte van Kortjakje', en in 2015 'Tascha. De roof uit de Kunsthal'. Mira Feticu schrijft voor diverse literaire tijdschriften.
“Mijn leven had moeten beginnen nadat ik mijn verleden was kwijtgeraakt. Maar hoe raak je een verleden kwijt?” Die verzuchting kenmerkt de strijd die de Myra Ionescu, een Roemeense Dante-expert die in Nederland woont, al jarenlang dagelijks voert met haar persoonlijke geschiedenis, een geestelijk en bij wijlen zelfs lichamelijk gevecht dat neerkomt op het willen neerhalen van één groot obstakel om gelukkig te kunnen worden: pijn. Maar dan pijn geschreven in knotsen van hoofdletters. Om maar duidelijk te maken dat ‘Al mijn vaders’, de derde roman van de Roemeens-Nederlandse schrijfster Mira Feticu, geen luchthartig keukenmeidenromannetje is. Oppervlakkigheid zou ook niet passen bij het meestentijds donkere verhaal dat de schrijfster 220 bladzijden lang vertelt. Want als er één trefwoord van toepassing is op deze roman dan is het wel duister. Maar het pleit voor het schrijverschap van Feticu dat ze op cruciale plaatsen toch een opening aanbrengt die wat licht toelaat, om een filosofische gedachte van oude meester Leonard Cohen te parafraseren.
Het fascinerende en tegelijk onthutsende verhaal van Myra wordt verteld vanuit drie perspectieven: dat van haarzelf, van haar werkgever Dennis Terpstra en van haar echtgenoot Jan Wassink. Een geraffineerde vondst is hier dat het perspectief van Myra gekoppeld wordt aan de tien kringen waaruit Dantes hel bestaat: de bovenste vijf kringen vormen de ‘Boven Hel’, de onderste vijf de ‘Echte Hel’. Geraffineerd omdat in ‘De goddelijke komedie’ geen enkele smeerlap haar of zijn schuld ontloopt; wie de hel verdient, zal er onherroepelijk in terechtkomen. In de loop van ‘Al mijn vaders’ verschijnen er enkele figuren ten tonele waarmee de oude Florentijn niet de minste genade zou hebben en van wie je hoopt dat ze inderdaad hun verdiende loon zullen krijgen. Maar de vraag die mij tijdens het lezen van dit ingenieus gecomponeerde verhaal vooral bezighield en intrigeerde, was of Myra haar verleden van zich had kunnen afleggen en uiteindelijk in het inferno of het paradijs was aangekomen. Zelf is ze, met al haar trauma’s en onvolkomenheden, immers iemand die duidelijk op het kruispunt staat tussen hemel en hel. Die vraag krijgt aan het eind van de roman een antwoord dat ik niet meteen zag aankomen.
De keuze voor afwisseling in perspectief zorgt voor een haarscherp beeld van wie Myra is en werpt een onthullend licht op wat er allemaal aan de hand is in haar getroebleerde psyche. De oorzaak van die mentale ravage ligt in het verleden, in de stroeve verhouding met haar vader naar wiens liefde en geborgenheid ze sinds haar kinderjaren verlangt, maar nooit heeft ontvangen. Zodat ze op zoek is gegaan naar andere vaders die haar een surrogaat konden bieden voor wat ze zocht, waarmee het pad naar vaderlijke liefde werd gecorrumpeerd door de heilloze weg naar geestelijk en lichamelijk misbruik, een weg die leidde naar (zielen)pijn.
Haar echtgenoot en haar werkgever worden beiden door de politie ondervraagd naar hun relatie met Myra, naar de plaats die ze in haar leven innemen, naar welke rol ze spelen en het belang van die rol. Want Myra blijkt spoorloos te zijn verdwenen. Wat er met haar gebeurd is, blijft in het midden. Is ze uit eigen initiatief verdwenen? Is ze dood? Die aanhoudende onzekerheid biedt het boek een extra dimensie, een laag die voor bijkomende spanning zorgt. Dat geldt ook voor de zorgvuldig aangebrachte referenties aan ‘Il Divina Commedia’, een boek dat na een kleine 700 jaar nog altijd weinig aan betekenis en waarde heeft ingeboet. Schuld en boete, tucht en ontucht, liefde en afkeer, acceptatie en verwerping, subtiliteit en vulgariteit, schoonheid en walging, het is allemaal terug te vinden in het monumentale werk van Dante en het is allemaal met elkaar verweven in dit buitengewone boek.
‘Al mijn vaders’ is een krachtig psychologisch portret van een ijzersterke maar even kwetsbare jonge vrouw, dat weinig tijd nodig heeft om de lezer te overmeesteren. Die lezer moet daarbijwél tegen een stootje kunnen. Wat zeg ik, tegen zo nu een dan een pittige kopstoot want Feticu is er de vrouw niet naar om een blad voor de mond te nemen, en gelijk heeft ze. Door haar directe en open stijl, door haar soms verbluffende taalbeheersing (ongelofelijk dat ze pas sinds 2008 in het Nederlands schrijft), het heerlijk strakke ritme waarin ze dit boek heeft geschreven en door de thematiek die van alle tijden is – zij het net iets meer van deze tijd dan van andere tijden – is dit een van de betere romans die ik de laatste tijd heb gelezen. Een roman die aankomt met de kracht van een voorhamer.
Martin Overheul