Mevrouw Osmond

Isabel Archer, gevangen in een verstikkend huwelijk, vlucht van Rome naar Londen, waar ze piekert over wat ze kortgeleden heeft ontdekt: haar echtgenoot heeft haar vele jaren misleid. Wat moet ze doen, welke afslag moet ze nemen in het emotionele labyrint waarin ze zo lang is verdwaald? Wakker geschud door het verdriet en de wetenschap dat haar groot onrecht is aangedaan, besluit ze om, net als in haar jeugd, voor haar vrijheid en onafhankelijkheid te vechten. Spoedig zal Isabel naar Italië moeten terugkeren om daar de confrontatie met haar echtgenoot aan te gaan en zich te bevrijden van zijn machtige greep op haar. Zal ze hem te slim af kunnen zijn?
John Banville blaast de heldin uit Henry James’ befaamde en verfilmde roman The Portrait of a Lady nieuw leven in: Mevrouw Osmond is een meesterlijke roman over verraad, bedrog en moraal, en biedt een opwindend en verrassend portret van een onvergetelijk personage.

Toen in 1881 de roman 'Portret van een dame' van Henry James werd gepubliceerd, na eerst als feuilleton te zijn verschenen in The Atlantic Monthlyen Macmillan’s Magazine, waren zowel lezers als critici het met elkaar eens dat dit een van James’ betere romans was. In de roman behandelt James thema’s als individuele vrijheid, seksualiteit, ijdelheid, zelfzucht en bedrog. Hoofdpersonage is Isabel Archer, een aantrekkelijke jonge vrouw, die met een forse erfenis op zak naar Europa reist. Daar kruisen meerdere mannen haar pad die haar ten huwelijk vragen, verzoeken waar ze niet op ingaat omdat ze te zeer aan haar vrijheid gehecht is. 

Het lot, hier in de figuur van de schrijver Henry James, wil echter dat ze zich laat inpakken door haar schijnbaar innemende, achtbare, kunstminnende, maar fundamenteel onbetrouwbare landgenoot Gilbert Osmond. Isabel komt er al snel achter dat haar huwelijk met deze vileine charlatan een pijnlijke misrekening is, zeker als ze erachter komt dat haar man en haar veronderstelde vriendin Serena Merle een groot geheim delen. Ze beslist, tegen de wil van haar echtgenoot in, om hun huis in Rome te verlaten en naar Londen te reizen waar haar neef Ralph op sterven ligt. De afstand tussen haar en haar man, het naderende overlijden van haar neef en de contacten met familieleden en vrienden in Engeland bieden haar de mogelijkheid om na te denken over haar eigen toekomst.

Ruim 137 jaar later pikt Booker Prize-winnaar John Banville met de lijvige roman ‘Mevrouw Osmand’ de draad op waar James die heeft laten liggen. Isabel Archer verblijft nog steeds in Londen, waar ze haar neef begraaft en vooral erg veel tijd spendeert aan lange en diepgravende gesprekken met haar tante Lydia Touchett, haar hartsvriendin Henrietta Stackpole, enkele mannelijke aanbidders en haar opmerkelijke dienstmeisje Staines. De gesprekken met die laatste zijn inhoudelijk evenwel van een andere orde omdat er in de tijd waarin dit boek is gesitueerd een levensgrote kloof bestond tussen baas en knecht (in de loop van de roman probeert Isabelle die kloof wat te dichten, maar ze stuit daarbij op de stroeve houding van Staines die ‘weet wat haar plaats is’.

Het zijn met name de gesprekken die deze roman, die bewust hetzelfde trage ritme aanhoudt als het boek van James, iets waarmee sommige moderne lezers wellicht enige moeite zullen hebben, die ‘Mevrouw Osmond’ tot een zeer geslaagde leeservaring maken. Banville besteedt zowel inhoudelijk als stilistisch enorm veel aandacht aan die dialogen, die wijzen op een bij tijden grootse taalbeheersing, uitdrukkingskracht, subtiliteit en eloquentie. Elk gesprek heeft iets van een schermwedstrijd waarbij verdediging en aanval elkaar gedurig afwisselen en de ene schermer gebruikmaakt van de kortstondige onoplettendheid van de andere schermer om toe te slaan, om uiteindelijk de definitieve ‘touché’. Het schrijfplezier spat bij tijden dan ook van de bladzijden, zelfs al is dit een boek waarin op zich amper iets gebeurt.

De echte ‘actie’ speelt zich namelijk overwegend af in de geest van Isabel Archer, die in ‘Portret van een dame’ nog een ietwat argeloze jongedame is met dromen die in geen enkel hoofd passen, maar die in deze roman evolueert naar een evenwichtige, wilskrachtige, standvastige en sterke volwassen vrouw die door niets en niemand over zich heen laat lopen. Banville voorziet haar derhalve van al de eigenschappen die ze van James niet kreeg. ‘Mevrouw Osmond’ is dan ook een waar genot om te lezen.

Vertaler Arie Storm levert overigens een huzarenstukje af want Banville schept er een bijna satanisch genoegen in om de ene schitterende volzin na de andere te schrijven, compleet met gloedvolle en bij wijlen fraai meanderende tussenzinnen, uitbreidende en beperkende bijzinnen. Kortom, een heerlijk boek voor de komende donkere dagen. Of de daaropvolgende  lichte dagen.

Martin Overheul