Hoe ik talent voor het leven kreeg

Semmier Kariem vlucht uit Irak. Zeven jaar van honger, verdwalen en angst later landt hij op elf februari om negen uur - of was het om elf uur op negen februari - op Schiphol. In de chaos van die eerste dagen in Nederland kan hij zich het precieze tijdstip niet meer herinneren. Hij vraagt asiel aan. Wat hij niet weet is dat hiermee het langste wachten van zijn leven begint, in het asielzoekerscentrum, een wachtkamer die hij deelt met vijfhonderd anderen. Intussen bestudeert Semmier het land waar hij misschien ooit deel van uit mag maken, maar ook al verblijft hij er nu, hij blijft een buitenstaander. 'Nederland had mij drie dingen geleerd: niet meer respect hebben voor Europa dan voorzichtigheid. Een nette leugen is beter dan de rommelige waarheid. En ik kende nu het verschil tussen een omafiets en een vrouwenfiets.' 'Hoe ik talent voor het leven kreeg' is een roman over mensen die onderworpen zijn aan wetten en regels. Rodaan Al Galidi (Irak) putte voor deze roman uit zijn eigen ervaringen als asielzoeker. Hij woont sinds 1998 in Nederland en ontving in 2011 de Literatuurprijs van de Europese Unie voor zijn roman 'De autist en de postduif'. Kort daarna zakte hij voor zijn inburgeringstoets.

Rodaan Al Galidi staat voor Rodhan Al Khalidi. 

Al Khalidi is van Iraakse afkomst, hij is geboren in 1971, maar zijn precieze geboortedatum is onbekend omdat dit in Irak niet genoteerd wordt.  Als bouwkundig ingenieur ontvluchtte hij na zijn studies het regime van Saddam Houssein om te ontkomen aan de verplichte legerdienst. Hij woonde in Bagdad en vluchtte uit zijn wijk nadat zijn familie van kortbij geconfronteerd werd met de terreur van het regime. 

Na tal van omzwervingen, ontberingen en vernederingen in Zuid-Oost Azië landt hij in 1998 uiteindelijk op Schiphol. Als vluchteling vraagt hij politiek asiel aan in Nederland. Hij zal er tot 2007 verblijven in een Nederlands asielcentrum. Na jaren krijgt hij in het kader van een ‘generaal pardon’ in afwachting van een verdere erkenningprocedure een huis toegewezen. Ondertussen verdiept hij zich in het Nederlands en wordt schrijver en dichter. Een van zijn romans, ‘De autist en de postduif’ uit 2009 werd in 2011 bekroond met een prestigieuze Literatuurprijs van de Europese Unie. ‘Hoe ik talent voor het leven kreeg’ is zijn zesde roman. Het boek werd in Nederland door ‘De Wereld draait door’, het Vara tv-programma, uitgeroepen  tot het beste boek van januari 2016 en stond in de top tien van diverse verkooplijsten. Maar in 2012 zakte Al Khalida helaas voor zijn inburgeringtoets, waardoor de Nederlandse Immigratie- en Naturalisatiedienst vandaag nog altijd het recht heeft hem zijn verblijfsvergunning te ontnemen.  

In dit boek vertelt het hoofdpersonage Semmier Kariem het migratieverhaal van Rodhan, of Al Galida het verhaal van Semmier.  

Het is een onthutsend boek. Semmier Kariem vlucht uit Irak. Zeven jaar van honger, verdwalen en angst later landt hij op elf februari om negen uur - of was het om elf uur op negen februari - op Schiphol. In de chaos van die eerste dagen in Nederland kan hij zich het precieze tijdstip niet meer herinneren. Hij vraagt asiel aan. Wat hij niet weet is dat hiermee het langste wachten van zijn leven begint, in het asielzoekerscentrum, een wachtkamer die hij deelt met vijfhonderd anderen. Intussen bestudeert Semmier het land waar hij misschien ooit deel van uit mag maken, maar ook al verblijft hij er nu, hij blijft een buitenstaander. 'Nederland had mij drie dingen geleerd: niet meer respect hebben voor Europa dan voorzichtigheid. Een nette leugen is beter dan de rommelige waarheid en ik kende het verschil tussen een omafiets en een vrouwenfiets.’ 

Semmier doet als ingezetene getuigenverslag over wat het Asielzoekerscentrum voor hem, zijn medebewoners, het personeel en voor de buurt van het Centrum in al zijn naaktheid betekende. Het Centrum stond voor hem gelijk met stilstand, met een begraafplek voor levende lijken, met een  leerschool voor onnodige regeltjes, straffen, met ongelijkheid, met verwarring, met de ontdekking van diepe cultuurverschillen, met solidariteit, maar ook met afgunst en verschillen tussen asielzoekers onderling. Frappant vond hij het verschil tussen de Nederlander als ambtenaar dan wel als gewone burger. Het leven in het asielcentrum stond voor hem gelijk met terecht te zijn gekomen komen in een station waar de trein nooit halt houdt. 

‘Hoe ik talent voor het leven kreeg’ is het wrange verhaal van een vluchteling, naakt en pijnlijk, soms hopeloos, maar geschreven met lichtvoetige humor en in een bijzonder vlotte Nederlandse vertelstijl. Misschien zou lectuur als deze soms een voorzetje moeten krijgen, bijvoorbeeld in het onderwijs als ‘inburgeringscursus’. Semmier begrijpt en omschrijft de terughoudendheid van wie hem hulp kan bieden, anderzijds is hij in existentieel afhankelijk en schreeuwt hij om erkenning. Erkenning, letterlijk dan. Wie heeft wie wat te bieden? Of moet er überhaupt geboden worden, wat betekent gewone medemenselijkheid voor hem, voor u en voor mij? 

Wat het Nederlands betreft blijkt Rodhan Al Khalidi met deze roman in elk geval met grote uitmuntendheid geslaagd voor inburgering.  Wat een grandioos talent voor dit leven. 

Om deze uitgave voor ieder toegankelijk te maken is in de reeks “Leeslicht” van dezelfde uitgever ook een bewerking van deze roman in eenvoudig Nederlands verschenen. De tekst werd vereenvoudigd, de zinnen zijn korter, de letters groter, de tekst ingekort, speciaal voor mensen die moeite hebben met lezen of die nog onvoldoende met de taal vertrouwd zijn.

Koen Elsen