Het huis aan het meer

In 2013 bezoekt Thomas Harding het huis van zijn Duitse grootmoeder, gelegen aan de rand van Berlijn, bij de Groβ Glienicker See, die grenst aan de Wannsee. Deze plek, haar ‘zielenplek’, die zij heeft moeten verlaten toen de nazi’s aan de macht kwamen, ligt er vervallen en verlaten bij. Een betonnen voetpad door de tuin markeert waar de Berlijnse Muur bijna drie decennia heeft gestaan. In een poging het huis van de sloophamer te redden, onderzoekt Harding de geschiedenis van de vijf families die hier hebben geleefd: de adellijke landeigenaar die op het landgoed een wijngaard
aanlegde, een welvarende Joodse familie die hier de vrije tijd doorbracht, een beroemde componist in dienst van de nazi’s, een weduwe en haar kinderen en een informant van de Stasi. Uit al deze aangrijpende en dramatische verhalen doemt een twintigste-eeuwse geschiedenis van Duitsland op.

Op de voorflap van dit boek prijkt een weinigzeggend, vervallen huisje. Blader je een paar pagina’s verder, vind je plattegronden met wat ooit was en nu nog steeds is. Oppervlakkig of niet: beoordeel het boek hier gerust op. Het is een begin van een reis doorheen het gevulde leven van dit ooit door de Joodse familie Alexander opgerichte zomerhuis. Geschiedenisbeleving neemt het van jouw andere zintuigen over op een manier die je van jezelf misschien naïef dreigt te vinden. Je weet immers toch wel dat Hitler aan de macht kwam? De opkomende dreiging van het nazisme bekruipt je echter even onverwacht als de personages, voert je mee langs het patrouillepad van grenswachten in Oost-Berlin en laat je achter bij junks en neonazi’s. Elk detail vervolledigt de mozaïek van dit ongelooflijk rijkelijk gedocumenteerd verhaal. Elke zin, elk woord heeft betekenis, voegt iets toe aan de ‘grote lijnen’ die we dachten maar al te goed te kennen. De authentieke foto’s geven je het gevoel iets kostbaars in handen te hebben, heimelijk deelgenoot te worden van één van de ontelbare persoonlijke verhalen die het verhaal van Duitsland vormen.
Iedereen wil het verhaal dat hij leest ‘geloven’, maar niemand houdt van droge feiten, data en stoffige, drammerige geschiedenislesjes.  Thomas Harding brengt daarom in zijn ‘huis aan het meer’ een naadloze samensmelting van feit en fictie, met honderden netjes gerangschikte voetnoten achteraan het boek voor de historisch geïnteresseerde lezer enerzijds, maar ook meeslepende schilderingen van emoties, onzekerheden, intenties en belevingen anderzijds. Hij heeft aandacht voor de heerlijkste details die het dagelijkse leven vormgeven, belicht meerdere kanten van wat voor ons eenzijdig overbelicht is, neemt afstand, maar komt dan weer zeer dichtbij en laat zo de beschreven eeuw tot in jouw poriën doordringen.

Lopke Van Acker