Umami

Laia Jufresa beschrijft in ‘Umami’ een hofje in Mexico-Stad: drie families verliezen daar een moeder, een dochter en een echtgenote. Eén verdwijnt, één verdrinkt en één overlijdt. ‘Umami’ richt zich niet op de gebeurtenissen, maar gaat over de daaropvolgende jaren en hoe de bewoners omgaan met hun verdriet. De ongelooflijke kracht van Jufresa’s vertelkunst is dat ze een dansje maakt met de personages, met een lichtvoetigheid en een teerheid die niets afdoen aan hun pijn.

Jarenlang gingen we ervan uit dat ons smakenpallet vier smaken omvatte: zoet, zout, zuur en bitter. Tot iemand in Japan proefondervindelijk vaststelde dat er een vijfde smaak was: umami. Die smaak precies omschrijven – en adequaat vertalen – is tot nu toe een hele opdracht gebleken, zoals dat wel vaker het geval is met begrippen die ons vanuit het land van de rijzende zon zijn tegemoet gewaaid. Veel verder dan ‘de vijfde smaak’ zijn we vooralsnog niet geraakt. Het weerhield de Mexicaanse schrijfster Laia Jufresa er niet van haar debuutroman Umami te noemen, een vlag die de lading overigens behoorlijk dekt. Proeven is immers, zoals zien, ruiken, horen en voelen, een bezigheid waarbij een zintuig actief is en daar maken de personages die deze roman bevolken volop gebruik van om hun persoonlijke verliezen te verwerken. Verdriet heeft per slot van rekening een eigen smaak, geur, klank, gevoel en aanzicht.
Het decor van Umami is een kleine binnenplaats in Mexico-Stad waar vijf huisdeuren op uitgeven. De woningen hebben allemaal de naam van een smaak en verschillen in gevelkleur van elkaar. In drie van die woningen wonen mensen die met een definitief verlies zijn geconfronteerd. Zo is er de weduwnaar Alfonso, eigenaar en verhuurder van de vijf huisjes, die de scherven van zijn leven bijeen probeert te rapen na het overlijden van Noelia, de liefde van zijn leven. Dan is er Pina, die samenwoont met haar vader Beto en probeert te begrijpen waarom haar moeder hun heeft verlaten. Haar vader weet waarom, maar heeft zich voorgenomen die wetenschap zijn graf mee in te nemen. Verder is er nog de Amerikaanse Linda Walker, wier dochtertje Luz is verdronken, de nachtmerrie van elke ouder. Dat drietal wordt aangevuld met Marina, een jonge schilderes die ‘niet goed eet en niet veel schildert, maar wel nieuwe kleuren bedenkt’ en een liefdesleven leidt dat, om een reden die niet aan de oppervlakte komt maar wel haar contouren toont, aanzienlijk meer inzinkingen kent dan hoogtepunten. Een beschadigde ziel heeft tenslotte ook af te rekenen met gemis.
Jufresa schildert met een barmhartige, maar toch ook indringende pen hoe deze vier gehavende mensen omgaan met hun persoonlijke hartzeer en slaagt er onderweg met verve in om de valkuilen die een klaagzang van haar verhaal kunnen maken, te ontwijken. Ze doet dat door een toon te hanteren die buiten zachtmoedig en indringend ook meevoelend is en getuigt van een sterk ontwikkeld psychologisch inzicht in wat mensen drijft om het hoofd te bieden aan de verstrekkende gevolgen van een fundamenteel persoonlijk drama. Jufresa spreekt nergens een oordeel uit, maar toont vooral begrip en mededogen voor haar personages. In een wereld waarin correcte omgangsvormen steeds meer onder druk komen te staan, de toon almaar verhardt en boertigheid veeleer regel dan uitzindering is, is een dergelijke werkwijze een absolute verademing. Dat Jufresa ervoor kiest om haar roman in een vorm te gieten die afziet van een lineaire chronologie, maakt het lezen van Umami vervolgens tot een nog aangenamere ervaring. Een leeservaring die maakt dat alvast deze lezer benieuwd is naar wat deze schrijfster in de toekomst in petto heeft.
 
Martin Overheul