Wedervaring
auteur:
Bodo Kirchhoff
ISBN nummer:
9789048838578
uitgeverij:
Lebowski
Body:
De gepensioneerde uitgever Reither ontmoet, na de vondst van een mysterieus boek zonder titel, per toeval Leonie Palm, die net haar hoedenwinkel heeft gesloten. Ze hadden beiden de hoop op een grote liefde al opgegeven, maar een autorit van drie dagen naar Sicilië brengt daar verandering in.
Wedervaring is een schitterende kleine roman over literatuur en taal, en over de liefde tussen twee oudere mensen die niets meer te verliezen hebben, slechts alles te winnen.
Met ruim twintig titels en negen literaire prijzen op zijn naam is Bodo Kirchhoff, die in 1979 debuteerde met de spraakmakende novelle Ohne Eifer, Ohne Zorn, een van de vooraanstaande figuren in de hedendaagse Duitse literatuur. Bijna veertig jaar na zijn debuut is Kirchhoff nog lang niet uitgeschreven. Sterker nog, de onlangs verschenen vertaling van zijn novelle/roman (de Duitse uitgever noemt het een novelle, de Nederlandse een roman) Wedervaring, in 2016 nog bekroond met de Deutscher Buchpreis, behoort tot het beste wat hij tot nu toe geschreven heeft.
Een van de twee hoofdpersonages is de gepensioneerde uitgever Julius Reither, een man die de wereld bij voorkeur benadert en becommentarieert vanuit een literair gezichtspunt. Dat geeft Kirchhoff de gelegenheid zijn ideeën over literatuur te verwoorden, waardoor er een soort raamvertelling ontstaat: “Dit verhaal, dat zijn hart nog altijd breekt, om een uitdrukking te gebruiken die hij nooit zou gebruiken, alleen hier bij wijze van uitzondering, waarmee zou hij het hebben laten beginnen?”
Reither ontmoet op zekere avond Leonie Palm, wier hoedenwinkel net failliet is gegaan. Daarmee is het eerste gezamenlijke verlies geduid. De twee geraken in gesprek en voelen zich naar gelang hun gesprek vordert tot elkaar aangetrokken, zonder dat dit met zoveel woorden wordt gezegd. Kirchhoff is dan ook eerder een schrijver die suggereert dan verklaart. Het gesprek leidt nog diezelfde avond tot een rit in de auto van Palm. Die wagen blijkt wat lastig te schakelen en ze vraagt Reither of hij daar eens naar wil kijken. Wat aanvankelijk een kort tochtje zou zijn, groeit uit tot een reis die via het oorspronkelijke doel Achensee via Oostenrijk, Verona en Taranto naar Sicilië leidt. Die reis lijkt uit eigen beweging te groeien, maar is het gevolg van het vernuftige en uiterst subtiele (taal)spel dat Kirchhoff speelt met zijn twee hoofdpersonages, een spel waarin ogenschijnlijke details in de loop van het verhaal een geheel ander belang krijgen.
Reither en Palm slepen beiden een duistere last uit het verleden mee. Bij hem de zwangerschap van een ex-geliefde die tot een abortus en een definitieve breuk leidde. Bij haar de zelfgekozen dood van haar dochter. Die herinneringen kronkelen als slangen door dit verhaal en blijken de verdere gebeurtenissen te sturen, zelfs al zou Reither zijn herinneringen – tegen beter weten in – liever zien als een miniem aspect van het grotere geheel dat zijn leven is. “Het zijn eerder splinters waar je met blote voeten in het donker in trapt omdat je vergeten bent dat er iets kapot is gegaan, omdat je je de wijn herinnert, niet het glas dat op de grond viel.” Gaandeweg zal blijken dat er ook nu nog heel wat glasscherven op de grond liggen.
Onderweg naar Sicilië, een reis die Reither al eerder met zijn zwangere ex-vriendin maakte, groeien de twee dichter naar elkaar en ontstaat er bijna als vanzelfsprekend een romance. Bijna, want in het universum van Kirchhoff is niets vanzelfsprekend. Maar de metgezellen worden minnaars. Niet omdat de omstandigheden hen daartoe aanzetten, maar omdat ze er zelf voor kiezen. In Catania komt het koppel in contact met een haveloze jonge vluchtelinge en ontstaat het plan om het meisje langs de douane naar Duitsland mee te smokkelen. Daarmee geeft Kirchhoff meteen de aanzet tot een even prachtige als pijnlijke apotheose.
Wedervaring, een samentrekking van de woorden weder en ervaring, is het verhaal van twee oudere mensen die hopen dat ze door hun verleden opnieuw te beleven, zullen terugvinden wat het leven hen heeft ontnomen. Kirchhoff vertelt dit verhaal met een lichte ondertoon van melancholie, zonder ook maar een moment te vervallen in sentimentaliteit. Zowel de beschrijving van de beslissing om over te gaan tot een abortus als de wijze waarop hij Palm over de zelfdoding van haar dochter laat praten, behoort tot de hogere vertelkunst. Hij plaatst twee beschadigde mensen in een hedendaags perspectief (ze komen onderweg nogal wat vluchtelingen tegen) en doet dat nergens te nadrukkelijk. Alles wat zich rond de twee hoofdpersonages afspeelt, biedt relevante context voor het verdere verloop van een novelle die veel, heel veel lezers verdient.
“Rest de vraag waarmee het verhaal dat zijn hart nog steeds breekt zou moeten eindigen.” Alleszins met de bemerking dat Wedervaring een nieuwe parel is aan de kroon van een toch al groots schrijverschap.
Martin Overheul
prijs:
€ 19.99