Eeuwen van duisternis
Hoe het vroege christendom de klassieke cultuur tracht te vernietigen
Een duistere, nagenoeg onbekende episode uit de geschiedenis eindelijk blootgelegd: hoe het christendom met geweld probeerde de klassieke beschaving te vernietigen. De vroege christenen waren gewelddadig, militant en tot op het bot onverdraagzaam. Wie zich niet naar het nieuwe geloof voegde werd vervolgd, gemarteld en vermoord. Tempels werden gesloopt, beelden aan stukken geslagen, een grootse literatuur vrijwel volledig vernietigd. Eeuwen van duisternis vertelt over een strijdvaardige nieuwe religie, die in het begin van onze jaartelling opdook en willens en wetens de klassieke beschaving om zeep heeft geholpen.
Weerom een goed boek, uitgegeven door Hollands Diep. Deze uitgeverij begint met echt wel te bekoren.
Toen ik enkele decennia geleden aan het departement geschiedenis van de Faculteit van Wijsbegeerte & Letteren van de Katholieke Universiteit van Leuven studeerde, werd ons in een van de cursussen door een bepaalde professor droogweg medegedeeld dat de bibliotheek van Alexandrië in Egypte de rijkste bibliotheek van het Romeinse rijk was met wellicht 1 miljoen manuscripten. Op dezelfde toonaard en in dezelfde ademtocht werd verder medegedeeld dat deze parel van intellectueel hoogtepunt in de 4 de eeuw verwoest is. Hoe en door wie, werd er niet bij gezegd. Sindsdien leefde ik met de gedachte dat dit waarschijnlijk door een of andere natuurramp zoals een overstroming gebeurd moest zijn. Alexandrië lag tenslotte aan de monding van de Nijl. Ik was er wel van ontdaan: zoveel kennis en wijsheid verloren!
Maar neen, het was geen natuurramp, die al deze mooie wijsheid verwoest had.
Heet waren mensen, de eerste christenen : als een meute, opgehitst door fanatieke bisschoppen. Dezelfde bisschoppen, die ons dan later in de Christelijke geschiedschrijving overgeleverd zijn als heiligen; Augustinus, Chrysostomus, Hiëronymus, etc.
De geschiedenis wordt tenslotte geschreven door de overwinnaar, niet?
De schrijfster Catherine Nixey heeft ons de ogen geopend over wat er eigenlijk gebeurd is sinds keizer Constantijn begin 4de eeuw het Christendom als monopolistische staatsreligie in het gehele Romeinse Rijk vastlegt.
Zij heeft zich gebaseerd op een uitgebreide hoeveelheid primaire en secundaire bronnen en is dus betrouwbaar. De lezer kan haar verhalen en stellingen zelf controleren aan de hand van de door haar aangehaalde bronnen. Zij doet de lezer inzien dat heel veel verloren is gegaan in het Midden-oosten, Noord-Afrika en Europa, kortom het gebied rond de Middellandse Zee, waarrond het grote Romeinse Rijk en haar cultuur gecentreerd was.
Maar zij doet ons begrijpen dat dit verdwijnen niet zo maar als een a.h.w. natuurlijk proces verlopen is,- de tand des tijds.
Neen, alle mooie tempels, fresco’s, beelden én geschriften zijn bewust beschadigd en vernietigd door de christenen.
De christenen wilden alleen zijn, wilden het monopolie hebben over het mooie en het moreel goede. Zij konden niet leven in de tolerante maatschappij, die het Romeinse Rijk in de eerste eeuwen na keizer Augustus was. De Christenen konden niet verdragen dat Christus maar een van de zovele goden was, die het Romeinse Rijk toen kende. De christenen wilden alleen heersen in het ideologische domein. Daarom hebben zij zoveel mogelijk verwoest.
Naast het verwoesten van de mooie tempels en hun beelden en het Walhalla van kennis, de bibliotheek van Alexandrië, hebben zij ook in het hele rijk verspreid vele boekverbrandingen gedaan,- met daarbij ook dikwijls tegelijkertijd de verbranding van de eigenaars van die boeken.
De nazi’s hadden dus een voorbeeld.
Een andere gelijkenis met de nazi’s is het volgende.
Wat we uit deze geschiedschrijving leren is dat de toenmalige leiders van het Christendom ( de bisschoppen) als stoottroepen marginale mensen uit de lagere klassen van de maatschappij gebruikten, waarbij beroep gedaan werd op hun lagere instinct van jaloezie.
De eerste stoottroepen van de nazi’s waren ook werkeloze, ontgoochelde mensen die, jaloers op de rijkdom van de Joden, hun winkels plunderden en daarbij ook de eigenaars mollesteerden. Enfn, niks nieuws onder de zon. Ditzelfde schorremorie had dit ook al vanaf 1096 gedaan tijdens de eerste kruistochten, toen bij de doortochten in Europa hele bevolkingen van Joodse mensen in allerlei vooral Duitse steden door het christelijke plebs uitgemoord werden en al hun goederen geplunderd werden. En we praten hier niet over een paar mensen, we praten hier over duizenden, die massaal afgeslacht werden.
Dit patroon is een rode draad van Joods bloed doorheen de Europese Christelijke geschiedenis en dit heeft zijn voorbode en dus een algemene repititie bij de eerste christenen in vooral de 4de en ook nog de 5de eeuw.
Een ander aspect dat de schrijfster ook goed belicht, is de puriteinse reactie van deze Christenen op alles wat in hun ogen als decadent moest beschouwd worden. Uit hun puritanisme haalden ze hun argumentatie om hun wellicht eigen verwrongen seksuele gevoelens te kunnen botvieren door de borsten, de lippen, en -genitaliën, enz. van de prachtige Griekse en Romeinse beelden te verwijderen. Ik zou zeggen, lezer, let maar eens in musea op de beelden ervan.
Hetzefde schijnheilige puritanisme vinden we terug in hun houding ten opzichte van de literatuur: ofwel werd die verwoest ofwel vervormd en werden hele passages weggelaten.
En leest het boek vlot?
Jazeker. Voor mij als oudere historicus té vlot. Ik denk echter dat de moderne of jeugdige lezer dit wel waarderen gaat. Ik ben op dat punt een nogal saaie historicus, die zich nogal strikt bij de bron houdt en zo weinig mogelijk durft uitweiden.
Maar, beste lezer, lees het boek! Het is een eyeopener. De moeite.
Dank weerom, Hollands Diep.
Leo Reyntjens