De gouden legende
Met een poëtische intensiteit en weergaloos empathisch vermogen portretteert Nadeem Aslam in De gulden legende de moslimweduwe Nargis, haar christelijke pleegdochter Helen en de jonge ex–guerrillastrijder, Imram, die door de vrouwen in bescherming wordt genomen. Samen moeten ze op de vlucht slaan voor buren die opgehitst zijn door de blasfemiewetgeving in het hedendaagse Pakistan – een religieus vuur dat de christelijke gemeenschap, maar ook hun provinciestad in as dreigt te leggen. Ondertussen bloeit er tussen de pleegdochter en de strijder een verboden liefde en dreigt een belangrijk geheim van de weduwe ontbloot te worden. Dostojevski, Orwell, Milosz, Tolstoj, Márquez, Naipaul: Nadeem Aslam staat in het rijtje grote schrijvers die de actuele politiek in hun romans verwerken. Maar deze actualiteit is slechts een hulpmiddel. Waar het Aslam om gaat zijn de personages van vlees en bloed, om Nargis, Helen en Imram: hoe ze liefhebben, verlies lijden, blijdschap vieren, van goed tot slecht veranderen, of andersom.
Margaret neemt de islamitische naam Nargis aan en draagt haar hele leven een valse identiteit om pesterijen te voorkomen en vermomd te blijven. Massud, een collega-architect, wordt verliefd op haar op de universiteit en trouwt met haar. Het architectenpaar heeft later Lilly en Grace in dienst voor hulp bij hun werk. Massud wordt per ongeluk neergeschoten tijdens de opening van een nieuwe bibliotheek die hij en zijn vrouw hebben ontworpen, omdat hij toevallig deel uitmaakte van een kilometerslange menselijke keten om de kostbare boeken naar hun nieuwe tehuis te vervoeren. Na de dood van Massud wordt de rouwende Nargis achtergelaten als bewaker van Helen, de dochter van hun hulp, die zij hebben opgevoed als een soort surrogaatkind.
Beiden zijn in gevaar. Nargis wordt achtervolgd door een Amerikaanse inlichtingenofficier, die wenst dat ze de Amerikaan die Massud heeft vermoord, publiekelijk vergeeft. Helen is verliefd op Imran, een Kashmiri-terrorist-in-opleiding, die is ontsnapt uit zijn kamp nadat hij zich realiseerde dat van hem werd verwacht dat hij meedeed aan brutale acties in Pakistan.
Aslam creërt in zijn roman een betoverend eiland voor zijn jonge geliefden, geleid door de treurige Nargis. Zij en haar man hadden een moskee gebouwd op dit verlaten eiland aan de rand van Zamana, met de bedoeling de kloven tussen verschillende takken van de Islam te helen. Het oorspronkelijke plan was dat er een hindoetempel en een kerk naast zouden worden gebouwd. Dit idealisme bleek echter misplaatst en het eiland werd verlaten nadat er een moord was gepleegd in de moskee. Nu trekt het trio zich terug uit de wereld, om hun religieuze en nationale verschillen te kunnen vergeten. Maar ze weten dat ze zullen worden ontdekt en meer lijden zullen ondergaan.
Het verhaal bestrijkt religieus extremisme, haat en intolerantie in de samenleving. Het is een verstikkende omgeving voor religieuze minderheden en ook voor liberalen. De haat in de samenleving is zo ingebakken dat zelfs een elfjarige weigerde een drankje van Helen, een christen, te accepteren. Later sluipt de jongen naar binnen, zwaait met een mes om aan te vallen en controleert of Helen een andere kleur bloed heeft, zoals hem door zijn moeder is verteld.
Deze briljant vervaardigde roman belicht niet alleen de onrechtvaardigheden en wreedheden die in de samenleving heersen, maar ook de hypocrisie van mensen in de regering, en geeft op treffende wijze onze tijd weer waarin religieus extremisme veel bloedvergieten heeft veroorzaakt. Hier is een fictief verhaal dat een krachtige boodschap probeert over te brengen.
Sonja Vanderhaegen