Zelfs de stilte is niet meer van mij

In Turkije worden momenteel bijna 150 journalisten gevangengehouden, een wereldrecord. Sommigen dreigen zelfs levenslang te krijgen omdat ze betrokken zijn bij de Koerdische krant Özgür Gündem. Erdoğan was een van hen; ze werd van terrorisme beschuldigd.
In Zelfs de stilte is niet meer van mij zijn de belangrijkste journalistieke teksten van Aslı Erdoğan gebundeld. Ze schrijft over politiek, ballingschap, de overheid en het dagelijks leven in Turkije. Haar toon is zintuiglijk en bevlogen, waaraan je de romanschrijfster, die zij ook is, kunt herkennen.

Het Turkse origineel met als titel ‘Artik sesslik bile senin degil’ is tot op heden niet gepubliceerd. Deze vertaling gebeurde door Hamide Dogan, waarvoor zij een projectsubsidie ontving van het Nederlandse Letterenfonds.
De Turkse auteur en mensenactiviste Asli Erdogan is geboren in Istanbul, 1967. Ze studeerde informatica en kernfysica. Als schrijfster kreeg ze internatonale bekendheid met haar poëtische roman ‘De stad met de rode mantel’. Voor haar novelle ‘Houten vogels’ verkreeg ze de prestigieuze internationale prijs van de Deutsche Welle  en in 2005 werd ze door het Franse magazine Lire uitgeroepen tot een van de 50 meest beloftevolle auteurs voor de eenentwintigste eeuwen en  nog zopas kreeg ze voor haar werk de Simone de Beauvoir Prijs.
Als columniste en journalist,  onder andere voor de Koerdische krant  Özgür Gündem, bespreekt ze tegensprekenlijke thema’s als politiek geweld, discriminatie en mensenrechten. Ze kent de gevaren van schrijven in haar moederland, ze neemt het risico om vermoord te worden of opgesloten.  De Europese Unie ten spijt is Turkije vooral de laatste jaren in een verontrustende neerwaartse spiraal terechtgekomen en beknotten nieuwe islamitische machthebbers  mensenrechten, de democratie en het vrije woord. 150 journalisten zijn gevangen genomen. Alleen het afgelopen jaar zijn er nog twaalf journalisten gearresteerd, vier werden vermoord en er werden honderden onderzoeken en rechtszaken gestart tegen vermeende terroristen die het woord namen.
Op 16 augustus , de dag na de coup in Turkije werd Erdoğan  – de schrijfster, niet de president- zelf door de antiterreureenheid opgepakt. Na 136 dagen gevangenis werd ze voorlopig vrijgelaten , in afwachting van haar proces waarbij haar levenslange gevangenisstraf boven het hoofd hangt op aanklacht van propaganda om de eenheid van de staat te ondermijnen. Amnestie International  en het ‘Writers in Prison Commitee’ engageerden zich ook voor de zaak Asli Erdoğan. Vele sympathisanten stuurden e-mails en brieven om de autoriteiten onder druk te zetten. 
Ook dit boek past in deze actie: uitgeverij De Geus schenkt per verkocht exemplaar een euro aan Amnesty International.
In ‘Berichten uit Turkije’ selecteerde Timour Muhidine, hoofd van de serie ‘Lettres Turques’ 29 van de 50 teksten die door Asli Erdoğan gepubliceerd werden in de krant Özgür Gündem, Het zijn alle korte teksten over eenzaamheid en uitsluiting, over de zucht naar vrijheid en gelijkheid. Erdoğan schrijft als intellectueel moedige, aanklampende en adembenemende getuigenissen over de verschrikkingen in haar moederland. Zo schrijft ze bijvoorbeeld in het eerste verhaal over de nacht van de couppoging op 15 juli 2016. Asli Erdoğan  gaat die nacht de straat op, staat tussen de militairen en hun tegenstanders, waarbij de kogels langs haar hoofd zoeven. Ze raakt in dit panische moment bevriend met een zwerfhond waarmee ze samen uit de gevarenzone weet te komen en ze tekent vervolgens een beklemmend verslag op van de nacht die als een van de belangrijkste gebeurtenissen uit de recente geschiedenis in Turkije geldt. Ook andere titels in het boek spreken voor zich: ‘zelfs de stilte is niet meer van mij’; ‘een woord dat nooit zwijgt’;‘we zijn schuldig’;‘de karavaan van verminkten’;‘verbeelding aan de macht’;‘als dan toch’, zo zijn er 26 kortverhalen waarbij ‘inkt, sigaretten en koffie’ elkaar in de journalist vinden en het land een spiegel voorhouden.
Dit is zeker geen vrolijk boek. Wel een hartverscheurend verslag van een keiharde realiteit. Asli Erdoğan is zelf wereldburger en trekt scherp de grens tussen Europa en het huidige Turkije, waar de renaissance en de verlichting zijn aan voorbij gegaan en de industriële revolutie en verstedelijking lang op zich hebben laten wachten. Ze geeft een schrijnend beeld van een land dat is gekaapt door een ideologie die als het gaat om de democratie en de schending van mensenrechten van geen ophouden weet.
 
Koen Elsen