Niemandsland

Aan het begin van de twintigste eeuw groeit Adam Raine op in een Londense achterbuurt. Nadat zijn moeder overlijdt vertrekt hij met zijn vader naar het kolenmijnstadje Scarsdale in Yorkshire. Al snel exploderen de oplopende spanningen tussen de mijnwerkers en hun werkgever Sir John Scarsdale, met dramatische gevolgen. Zijn leven verandert nog meer wanneer de liefde lokt. Tot de oorlog uitbreekt en Adam in de Franse loopgraven van de Somme belandt.

De schrijver, Simon Tolkien, is de kleinzoon van J.R.R. Tolkien. Niet gemakkelijk om in zo’n voetspoor te treden. Maar net als zijn grootvader is ook de kleinzoon een bijzonder begenadigd verteller, met de gave om mensen en plaatsen wonderwel tot leven te wekken. Hij werkte als strafrechtadvocaat in Londen, voordat hij met zijn gezin naar Californië verhuisde en zich helemaal toelegde op zijn schrijverstalent.  
Het verhaal in een notendop. Aan het begin van de twintigste eeuw groeit Adam Raine op in een Londense achterbuurt. Nadat zijn moeder overlijdt vertrekt hij met zijn vader naar het kolenmijnstadje Scarsdale in Yorkshire. Al snel exploderen de oplopende spanningen tussen de mijnwerkers en hun werkgever Sir John Scarsdale, met dramatische gevolgen. Zijn leven verandert nog meer wanneer hij Miriam, de dochter van de predikant, ontmoet en de liefde lonkt. Tot de oorlog uitbreekt en Adam met enkele dorpsgenoten in de Franse loopgraven van de Somme belandt en hij alle wreedheden van de eerste grote oorlog aan de eerste frontlinie als simpele soldaat meemaakt. Bij tuiskomst van het front blijkt de wereld helemaal veranderd en de weinige overlevenden slagen er uit geestelijke of fysieke aftakeling nauwelijks nog in de gruwelen van de oorlog door te vertellen aan wie achterbleef. Adan Raine zal er veel later een boek over willen schrijven,..  
Niemandsland, het land tussen de eerste linies aan beide kampen, is zonder meer een prachtige roman. Je leert Adam Reine kennen als jong knaapje in 1900 en je volgt hem  doorheen de verschrikkelijke gebeurtenissen van de beginjaren van de eeuw tot na de eerste wereldoorlog. Tegen de achtergrond speelt de problematiek van het volkse maar ook uitgebuite proletariaat, de gevaarlijke mijnontginningen en het ijdele en soms achterbakse leven van de landelijke adel met hun butlers en diensters. Maar Niemandsland is zeker ook een haast lyrische roman over gezonde ambitie, trouw, over verbondenheid en over pure liefde. De personages zijn ontzettend goed en levensecht uitgediept, je krijgt het gevoel dat je ze ook echt kent of je buren zouden kunnen zijn. Vooral het jonge en ontluikende leven van het hoofdpersonage, van kleuter, puber tot jonge man, Adam Raine is om nooit meer te vergeten.
 
Het boek is zo aangenaam en ontluisterend, verhalend, zo prozaïsch geschreven dat het blijft boeien van de eerste tot de laatste 653^ste bladzijde. Het verhaal begint met als fraaie openingszin: “De straat was de eerste wereld die Adam kende. Deze kwam zonder geestelijke verdunning tot hem via zijn zintuigen, vulde zijn hoofd met geluiden, geuren en beelden die hij niet zou weten te ontrafelen. Als hij  ‘s nachts met zijn ogen dicht in bed lag, zag hij Jan Klaasen en Katrijn elkaar met deegrollen neerknuppelen, alsof ze pal voor zijn neus stonden. Hij wist wel dat Benson, de voddenboer met het blauwe litteken op zijn kin, achter het aan flarden gescheurde gordijn aan de touwtjes trok, maar dat maakte de bontgekleurde poppen niet minder echt.” Mooi toch? Wat een eenvoudige taal die toch zo blijft hangen? Niemandsland  is een roman die eigenlijk alles biedt: spanning, liefde, dikke ellende, geluk en dit alles in een heel woelige tijdsperiode.

Koen Elsen

De eerste wereldoorlog inspireerde ook grootvader J.R.R Tolkien tot het schrijven van de ‘Lord of the Rings’.
Simon Tolkien herinnert zich hem enkel uit zijn kindertijd. Pas toen hij zelf een boek schreef legde hij de link tussen zijn grootvaders werk en de oorlog waarin die vocht. ‘Frodo deelt het lot van veel oorlogsveteranen, gebroken onder onzichtbare wonden, schaduwen van wie ze vroeger waren’, schrijft Simon op de website van BBC.
Simon Tolkien wou altijd al over de Eerste Wereldoorlog schrijven. Maar dat verliep niet vlot. ‘Ik had moeite om aan mijn boek te beginnen’, schrijft Simon Tolkien nog, ‘maar hoe meer ik over de Eerste Wereldoorlog schreef, hoe meer ik aan mijn grootvader dacht.’
JRR Tolkien vocht zelf ook in de Slag aan de Somme. Zoals veel veteranen sprak hij nooit over zijn oorlogstijd. Maar dat wil niet zeggen dat grootvader Tolkien er niet over schreef. ‘Het kwaad in Middle Earth is geïndustrialiseerd. De orcs van Sauron zijn brutale werkkrachten, Saruman heeft een “geest van metaal en wielen” en de omschrijvingen van Mordor en Isengard doen denken aan het niemandsland van 1916’.
Daarnaast verwijst de diepe verbondenheid tussen Frodo en Sam op het einde van het verhaal volgens Simon naar de band tussen de Britse soldaten. Maar vooral, als de oorlog voorbij is wordt Frodo nooit meer de oude. ‘Frodo deelt het lot van veel veteranen, gebroken onder onzichtbare wonden, schaduwen van wie ze vroeger waren’, aldus Simon Tolkien.
In The Times werd ‘’Niemandsland’ als ‘zeer indrukwekkend ‘ onthaald. Helemaal terecht.