Eileen
Indringend, meeslepend en duister debuut
‘Mijn naam was Eileen Dunlop. Nu weet je wie ik ben. Ik was vierentwintig en werkte voor zevenenvijftig dollar per week als een soort secretaresse in een jeugdinrichting voor jongens onder de achttien. Ik zie nu wat het werkelijk was: een gevangenis voor kinderen. Ik zal de inrichting Moorehead noemen. Ik had ooit een vreselijke huisbaas die Delvin Moorehead heette, dus het lijkt me niet meer dan gepast om zijn naam voor dat oord te gebruiken.
Een week later zou ik de benen nemen en nooit meer terugkeren. Dit is het verhaal van hoe ik verdween.’
Het zijn de vroege jaren zestig en de eenzame Eileen Dunlop leidt een uitzichtloos bestaan. Ze werkt in een jeugdgevangenis net buiten Boston en haar avonden bestaan uit het zorgen voor haar vader, een onverbeterlijke alcoholist. Eileen dagdroomt over een ontsnapping aan de sleur, en doodt de tijd met winkeldiefstal, het stalken van gevangenbewaarder Randy en haar vaders troep opruimen.
Wanneer op Moorehead een nieuwe begeleider wordt aangenomen, kan Eileen geen weerstand bieden aan wat het begin lijkt van een mooie vriendschap. Haar affectie voor deze nieuwe vriendin Rebecca maakt haar uiteindelijk medeplichtig aan een misdrijf dat haar wildste fantasieën overstijgt.
Deze choquerende, fascinerende en duistere debuutroman, verteld in de traditie van Shirley Jackson en het vroege werk van Vladimir Nabokov, introduceert een van de meest originele nieuwe stemmen in de hedendaagse literatuur.
Met haar debuutroman Eileen haalde de Amerikaanse schrijfster Ottessa Moshfegh de shortlist van de Man Booker Prize 2016. In dit boek volg je - in een langgerekte terugblik - de levensloop van Eileen Dunlop, een eenzame vrouw die in de jongensgevangenis Moorehead werkt, in de buurt van Boston. Als jongedame moet ze in de vroege jaren zestig tijdens haar vrije uurtjes zorg dragen voor haar aan alcohol verslaafde vader. Om haar erg saaie en monotone leventje toch ietwat kleur te geven, pleegt ze graag een winkeldiefstal, of belaagt ze gevangenenbewaker Randy. Ze wil weg uit haar huidige leefwereld en droomt van een langdurig verblijf in de grote stad. Wanneer de olijke, vrolijke en tevens beeldschone Rebecca de nieuwe begeleidster wordt in de instelling, ontluikt er een bijzondere vriendschap tussen de twee vrouwen. Wat er oorspronkelijk uitziet als een mooie hemel op aarde, ontaardt echter in een hel. Een misdaad, waarbij Eileen ook als medeplichtige betrokken geraakt.
“Een volwassen vrouw is als een prairiewolf – ze kan met heel weinig toe. Mannen lijken meer op huiskatten. Als je ze te lang alleen laat, sterven ze van verdriet. In de loop der tijd ben ik van mannen gaan houden vanwege die zwakheid.”
De toon is heel duidelijk gezet, denk je dan… De schrijftaal die Moshfegh hanteert is origineel en heel afwisselend: soms frivool, dan weer bijtend, olijk of confronterend.
De plot treedt pas in werking tijdens het laatste gedeelte, wanneer Eileen dan eindelijk eens wat autoriteit en kracht toont. Zowel de fysische als de geestelijke perikelen van Eileen worden mooi weergegeven. Je voelt tijdens het lezen dat er iets gaat gebeuren, maar wat?
Het verhaal wordt verteld door Eileen zelf, die als een oude dame uitgebreid terugblikt op haar verleden. Op een eerder grappige (en met zwarte humor) maar evenwel fascinerende wijze zet Ottessa Moshfegh haar roman neer. Je kunt er niet omheen, het hoofdpersonage is – voorzichtig uitgedrukt – een heel opvallende verschijning, een vrouw die er een eigenaardig gedrag op nahoudt. Een eenzaat, gefrustreerd, ongelukkig en met een laag zelfbeeld. Dit wordt ook helder geschetst, wat evenwel niet het geval is voor de andere personages. Rebecca, de femme fatale, roept bij de lezers heel wat vraagtekens op.
Deze debuutroman is behoorlijk donker, waarbij het einde vatbaar is voor discussie. Je kunt ook debatteren over het werkelijke thrillergehalte van het verhaal. Het is immers zo, dat het boek pas na halfweg overgaat van een eerder passieve in een meer actieve fase. Toch maar besluiten dat Eileen een sterk, origineel en benauwend debuut is.
Guy Doms