Onzichtbare man
Onzichtbare man is het verhaal van een jonge, hoogopgeleide zwarte man, die geen kans krijgt om te slagen in een gesegregeerde maatschappij die weigert hem als een menselijk wezen te zien. Het verhaal volgt de fysieke en psychologische reis van de naamloze hoofdpersoon tegen de achtergrond van New York in de eerste helft van de twintigste eeuw. Ellison weet als geen ander het brute naast het burleske en het komische naast het tragische te plaatsen in een roman die nu, 65 jaar na eerste verschijning, relevanter en urgenter is dan ooit.
Onzichtbare man verscheen voor het eerst in 1952. L.J. Veen Klassiek, die deel uitmaakt van Uitgeverij Atlas Contact, bracht onlangs een nieuwe herziene druk uit van deze klassieker uit de internationale literatuur. De Amerikaanse auteur Ralph Ellison (1913-1994) had met deze debuutroman meteen een echte bestseller te pakken.
In dit volumineuze boek schetst Ellison een haarscherp beeld van een jonge, hoogopgeleide zwarte man in Amerika vanaf de jaren twintig tot de eerste helft van de vorige eeuw. Aanvankelijk was het een bijzondere periode, waarin er nog geen burgerrechtenbeweging bestond. Het hoofdpersonage heeft geen naam, hij wordt trouwens door de maatschappij zelfs niet beschouwd als een mens van vlees en bloed. Omdat hij een Afro-Amerikaan is… Zijn jeugdjaren beleeft hij in het Zuiden, waar het racisme welig tiert. Later wijkt hij uit naar New York, ginds wordt hij woordvoerder van de “Brotherhood”, een linkse activistengroepering die strijdt voor sociale en politieke veranderingen. Jammer genoeg worden zijn persoonlijke betrachtingen, doelstellingen en dromen allemaal een voor een stukgeslagen.
Hij is een knap redenaar, dit maakt hem tegelijk interessant maar stort hem tevens in de problemen. Zijn ervaringen en belevenissen maken van hem een man die zichzelf niet langer beschouwt als onzichtbaar, hoewel hij dit wel blijft voor de buitenwereld. Zijn zoektocht naar een eigen identiteit is nog lang niet voorbij. Als je er rekening mee houdt, dat dit boek werd neergeschreven rond 1950, dan heeft de auteur toen zeker voor heel wat turbulentie in Amerika gezorgd. Ralph Ellison komt soms erg grappig uit de hoek, hij blijft je boeien, met uitzondering van een beperkt aantal monotone passages. De heel duidelijke en indrukwekkende proloog zet meteen je interesse op scherp. Komische en tragische, harde fasen gaan mooi hand in hand, meer dan 500 pagina’s lang.
Plot en karakterontwikkeling zijn ondergeschikt aan dit heel uitvoerige verhaal. Heel wat personages komen tevoorschijn en verdwijnen weer even snel. Op die manier worden ze uiteraard niet verder uitgediept, toch wel jammer. Zoek niet naar thema’s, er zijn er te veel om op te gaan noemen. Onzichtbare man wordt heel knap verteld door een (toenmalige) debutant, die er ook in slaagt, de naamloze protagonist werkelijk als onzichtbaar aan de lezer voor te stellen. Je volgt als lezer blindelings de gebeurtenissen en je beleeft de emoties van de man zonder naam zelf in je hoofd. Ellison toont zijn talent als begenadigde verteller en levert een bijzonder rijke (en vaak ook cryptische) tekst af.
Guy Doms