Kant en het rode jurkje
Een jonge, gesluierde en ongeletterde moslima van Afrikaanse afkomst verhuist naar een Franse stad om te trouwen. Ze spreekt de taal niet en kent er nauwelijks iemand. Wanneer ze langs een kledingzaak loopt, voelt ze zich onverwacht sterk aangetrokken tot het mooie rode jurkje in de etalage. De jurk wekt in haar het verlangen om er anders uit te zien, haar boerka af te werpen en niet langer het bezit van haar man te zijn. Als ze ook nog in aanraking komt met het werk van filosoof Immanuel Kant, vindt ze de moed om de moeilijke weg naar de vrijheid te bewandelen.
Toen ik mijn indrukken na het uitlezen van dit prachtig poëtisch maar messcherp verhaal wou verwoorden dreef het woord novelle doorheen mijn gedachten. Zoals ik dikwijls doe als zulke woorden komen aandrijven ga ik even de juiste betekenis na. Dit is wat ik vond op ons allegekende en somtijds verguisde wikipedia:
“ Tegenwoordig bedoelt men met novelle een prozaverhaal dat wat de omvang betreft tussen de roman en het kort verhaal geplaatst wordt. De lengte is typisch tussen de 50 en 100 pagina's, maar hierover bestaat geen consensus. Een novelle bezit een eenvoudige structuur en een klein aantal personages. Meestal omvat een novelle een bijzondere gebeurtenis en toont ze de hoofdpersonages op een beslissend moment in hun leven.”
Dit 91 pagina’s tellend verhaal over een vrouw gesluierd door een boerka past dus perfect in deze omschrijving. Maar dit zou iets te simpel zijn om het hierbij te laten. Het is de laatste zin van voorgaande paragraaf die mij deed besluiten om deze definitie mee op te nemen in dit schrijfsel.
“Een beslissend moment in het leven,” is de rode draad in ‘Kant en het rode jurkje.’ Eigenlijk niet het beslissend moment zelf maar de aanloop daar naartoe maakt deze novelle zo bijzonder. Een vrouw, want de personages in dit verhaal krijgen geen naam, er wordt gesproken over ‘de man’ en ‘het meisje’ is uitgehuwelijkt en meegenomen naar een Franse stad om te trouwen. De keuze van de lidwoorden op zich is al tekenend, als je daar even wil bij stil staan. Ze is ongeletterd, kent de taal niet en heeft nauwelijks contact met anderen. Ze staart overdag naar de horizon, maakt eten klaar voor het meisje en haar man die ‘s avonds thuiskomt. Eind van haar dag parfumeert ze haar en kamt haar haren, voor haar man en de echtelijke plicht. Maar dan waagt ze zich even buiten haar comfortgebied rondom haar woonst waar ze haar boodschappen doet. Ze passeert langs een kledingzaak en een rood jurkje in een etalage wenkt haar. Er is duidelijk ergens een grens overschreden want er is plots verlangen. Een gevoel dat van kleins af aan monddood werd gemaakt en er ontstaat een innerlijke ontvoogdingsstrijd.
Als ze dan ook nog eens een boek opraapt dat op deurmat van de buurman ligt is er in haar hoofd geen weg meer terug. Ze laat uit dit boek over ‘De verlichting,’ dat ze moet verstoppen voor ‘de man’ passages voorlezen door het meisje. En stilaan begint zij zichzelf te zien. Nu niet meer vanuit de boerka maar wel als vrouw. Zoals een duiveltje dat uit een doosje springt kan ook zij niet meer terug in dat doosje. Uiteindelijk koopt zij het rode jurkje en komt ze stilaan toe aan dat beslissend moment in haar leven.
Na het uitlezen van deze novelle word je nog eens getrakteerd op: “ Fragmenten uit literaire werken over de emancipatie, gelijkheid en vrijheid van vrouwen.” De ene al ontluisterend dan de andere. Het is ook pas na het lezen dat je de prachtige coverillustratie ten volle kan begrijpen.
Somtijds krijg je het geluk om diep geraakt te worden door prachtige woorden, maar als die meteen ook zo’n diepgaand thema als de ontvoogdingsstrijd van moslima aanraakt met zoveel tederheid, ja dan word ik heel nederig.
Jan Stevens