Maangloed
Michael Chabon schreef met Maangloed een nieuw literair meesterwerk dat moeiteloos waarheid met fictie vervlecht. Intens, tragikomisch, ontroerend en bovenal: chabonesk. Chabon won voor zijn roman De wonderlijke avonturen van Kavalier & Clay de Pulitzer Prize.
Vlak nadat zijn debuutroman De geheimen van Pittsburgh verscheen, reisde Michael Chabon naar zijn moeders huis om een bezoek te brengen aan zijn terminaal zieke grootvader. Op zijn doodsbed vertelt zijn opa over de rebelse jonge man die hij ooit was en het roerige leven dat volgde in een levensverhaal dat de twintigste eeuw omspant: over de joodse achterbuurten van Zuid- Philadelphia waar hij als schoffie opgroeide in de jaren dertig en zijn rol in de Tweede Wereldoorlog, over zijn obsessie met het Amerikaanse ruimtevaartprogramma vanaf de jaren zestig tot zijn flirt als oude man met een intrigerende dame in het bejaardentehuis in Florida. In het tijdsbestek van een week hoort Michael nooit eerder vertelde verhalen, over oorlog en avontuur, lust en liefde, waanzin en existentiële twijfel en, uiteindelijk, over de verwoestende impact van geheimen en leugens.
De eerste 60 bladzijden van deze roman, vooral gebaseerd op de herinneringen van de grootvader van de verteller (een afsplitsing van Chabon zelf) vraagt doorzettingsvermogen. De belangrijkste personages in het boek worden nergens bij naam genoemd wat in het begin voor verwarring zorgt. De familiestamboom die ik stukje bij beetje samenstelde zorgde voor klaarheid. Daarna was het lezen van het boek, een lappendeken van allesbehalve chronologisch vertelde verhalen die mekaar aanvullen en naar elkaar verwijzen een waar genoegen. De tijdens zijn leven eerder zwijgzame grootvader vertelt op zijn sterfbed en onder invloed van zware opiaten uitvoerig over zijn bijna voorbije leven. Chabon weeft zijn commentaar op die verhalen en zijn eigen herinneringen aan zijn familie er kunstig doorheen.
Grootvader was een van kind af aan door ruimtevaart geobsedeerde ingenieur die tijdens de oorlog in Europa als lagere officier bij de Amerikaanse troepen werkte. Hier kwam hij in contact met de bouw door de nazi's van de V2 raketten, de rol die Werner von Braun daar bij speelde. Na de oorlog leidde dit in Amerika tot de stuwraketten die uiteindelijk de mens in de ruimte en op de maan bracht. De ambivalente gevoelens die dat oproept bij de grootvader kleuren een deel van het verhaal.
Even uitgebreid en door mij nog meer gesmaakt komt het familieleven en de persoonlijke psychologie van de protagonisten aan bod. Vooral het leven van de grootmoeder een Frans/Joodse vrouw wordt adembenemend verteld. Haar familie en de man waarvan ze een kind verwacht, de moeder van de verteller, worden door de nazi's vermoord waarna de grootmoeder voor de rest van haar leven getraumatiseerd achterblijft. Ze komt in de USA terecht en trouwt er met de grootvader die er meteen een jong kind bijkrijgt waarvoor hij leeft als voor een eigen dochter. De verhalen over de psychotische episodes, hallucinaties en opnames in psychiatrische klinieken van de grootmoeder zijn schrijnend maar prachtig verwoord.
Al snel blijkt dat er tussen de generaties in deze familie veel onbenoemd of verzwegen bleef. De verteller slaagt er in dit beetje bij beetje aan de oppervlakte te brengen.
Ook al klinkt het voorgaande loodzwaar, Chabon slaagt er als naar gewoonte in een portie tragikomische humor door de verhalen te mengen en regelmatig een laconieke vertelstijl te hanteren die het geheel verteerbaar maakt. Het is duidelijk dat dit boek een mengeling is van fictie en realiteit maar de verhouding tussen de twee blijft diffuus.
Voor de diehard literatuurfanaat valt er ook wat te rapen in de tussendoortjes die hij her en der rondstrooit, onder andere boektitels die de verteller of de protagonisten lazen en waarvan ik het waarom of de betekenis niet altijd kon achterhalen.
Na het lezen van zijn vorige roman "Telegraph Avenue" en nu dit boek ben ik er van overtuigd dat Michaël Chabon een begenadigd verteller en schrijver is van wie ik de rest van zijn oeuvre ook wil lezen.
Gust Poortmans