Moedervlekken
Otto Kadoke werkt als psychiater in een crisiscentrum: hij dient mensen met een doodswens voor het leven te behouden. Wanneer hij op een dag bij zijn oude en hulpbehoevende moeder op bezoek gaat, doet een van de Nepalese verzorgsters de deur open, gehuld in slechts een handdoek. De psychiater, die zich altijd aan het protocol houdt, wordt overmand door gevoelens van liefde voor het meisje, met als gevolg dat hij de verzorging van zijn moeder voortaan alleen dient te organiseren.
Kadoke is kinderloos, van middelbare leeftijd, maar niet onaantrekkelijk voor artsen in opleiding: hij heeft er menigeen weten te verleiden. Na opnieuw een grensoverschrijdende ontmoeting, ditmaal met een suïcidale jonge vrouw, loopt het professionele en privéleven van Kadoke definitief in het honderd: zijn moeders huis wordt een ambulant crisiscentrum.
Moedervlekken is een genadeloze roman over de liefde van een zoon voor zijn moeder, en andersom. Een boek over twee mensen die niet kunnen leven – en niet dood kunnen gaan – zonder elkaar.
‘t Heeft wat tijd nodig gehad, om “Moedervlekken” op te pakken, open te slaan en ook om mijn impressies neer te pennen. Vraag me niet waarom maar meestal is dit een goed teken. Ik lees Grunberg graag, zeer graag zelfs en toch schoof ik het boek steeds opzij. Echter vanaf het ogenblik dat ik de stap zette werd ik meegezogen in deze, toch ietwat biografische roman. Grunbergs geheel eigen vlotte schrijfstijl spreekt een groot publiek aan en dit is hier niet anders. Hoofdpersonage Otto Kadoke, doorheen het hele verhaal gewoon Kadoke is psychiater bij de suïcidepreventie van beroep en werkt bij en crisiscentrum. Hij is goed, zelfs gerenommeerd in zijn vakgebied maar Grunberg zijn personages zijn er zelden zomaar en ook hier is Kadoke niet echt wie hij lijkt te zijn. De hele roman door zitten je middenin de dualiteit én controverse van zijn innerlijke en zijn uiterlijk gedrag. Zijn huwelijk is doodgebloed waarbij hij zelfs die laatste maanden verlangde naar zijn patiënten die hem rust gaven. Ze gaven hem meer en meer het geruststellende idee dat ook hij recht op zijn ondergang stevende. En daar had hij vrede mee. Maar alles wordt door zijn eigen toedoen door elkaar gegooid. In een opwelling vergrijpt hij zich aan Rose, de Nepalese verzorgster van zijn zwaar depressieve moeder die nog thuis woont. Hij verloor de controle over zichzelf toen ze de deur opende slechts omwikkeld in een badhanddoek. Uitgespuwd en uitgesloten door de ‘illegale’ Nepalese gemeenschap staat hij alleen voor om zijn moeder te verzorgen. Sollicitaties dienaangaande draaien op niets uit. Tot op het moment dat hij de oplossing in zijn werk vindt. Tijdens één van zijn interventies ontmoet hij Michette, een losbandige maar zeer destructieve, automutilerende fotografe. Zij weigert na de zoveelste poging om zich terug te laten opnemen niettegenstaande haar gewoonte om puur bleekwater te drinken. Kadoke neemt de knettergekke Michette in huis om voor zijn moeder te zorgen. Twee individuen de ene oud en humeurig, de andere jong, impulsief en extravert. Maar het werkt, niet op de conventionele wijze. Met zijn drieën in huis, het botst, het kraakt, het sputtert maar het vermengt zich tot een geheel. Grunberg laat Kadoke langzamerhand in zichzelf verdwalen. De grote leidraad doorheen het hele verhaal is de liefde die Kadoke heeft voor zijn moeder, alhoewel deze liefde nadat Grunberg na enkele hoofdstukken een knaller van formaat op jou loslaat wel een heel bizarre vorm krijgt. Eens zich dit in je hoofd heeft geworteld lees je verder met een wel erg bevreemdend perspectief. Veel situaties worden ook erg humorvol, los van de destructieve tendens beschreven. Kadoke staat erg dicht bij zijn moeder, liefkoost haar, bemint haar bijna. Dit staat in schril contrast met de houding van zijn moeder, ‘zij’ heeft hem volledig onder de knoet, kleineert hem gedurig maar Kadoke doet alsof er niets aan de hand is. Hij draagt dit net als de wanverhouding met zijn ex en zijn complexe therapeutische werking met Michette. Grunberg zet hier fantastische karakters neer uit het leven gegrepen en toch wereldvreemd. Grunberg zijn Joodse afkomst komt terug doorschemeren. Het is net alsof hij via zijn hoofdpersonage zijn eigen dubbel gevoel tegenover het Jodendom neerpent.
In deze erg toegankelijke roman waar zelfs de meest banale handelingen zoals de knakworst maaltijden een leesfeest zijn toont Grunberg opnieuw zijn meesterschap. De wijze waarop hij al deze personages tot leven laat komen in een toch wel hilarische setting laat je meermaals glimlachen, nadenken en eindigt in een echt voldaan leesgevoel als het uit is.
Jan Stevens
Het zijn steeds spannende momenten als je een nieuwe roman van Arnon Grunberg gaat lezen. Je vraagt je af: wat tovert hij dit keer weer uit de mouwen? Zal het verhaal wel boeien? Ook met Moedervlekken ga je op dezelfde manier van start…
Hij – de verteller – is een psychiater die mensen met suïcidale neigingen op andere gedachten moet brengen. Otto Kadoke, zo heet de zielenknijper, is een aantrekkelijke man van middelbare leeftijd. Een ideale prooi voor wellustige dames, vooral de artsen in opleiding. Hij valt als een blok voor de Filipijnse verzorgster van zijn oude moeder. Of is zijn moeder werkelijk zijn vader? (Tip: lees het boek!) Als Kadoke een psychotische jonge vrouw behandelt, meent hij de juiste oplossing gevonden te hebben om zijn hulpbehoevende moeder te laten verzorgen. Die jonge vrouw moet dan maar de rol van reddende engel spelen en zich om zijn moeder bekommeren. Uiteindelijk worden alle hoofdpersonages in deze donkere ‘komedie’ elkaars psychiater…
“Zijn halve leven heeft hij zich om andermans noodkreten bekommerd, zijn bestaan was welbeschouwd niets anders dan de vertaling van een noodkreet, maar niet zijn eigen. Wat van hem zal blijven, is andermans noodkreet. Misschien is hij daarom geleidelijk aan ongevoelig geworden voor noodkreten in zijn directe omgeving, van zijn ex, artsen in opleiding met wie hij een affaire had, zijn ouders, noodgedwongen, zoals de alcoholist ongevoelig wordt voor alcohol.” Het gaat helemaal fout met het leven van Otto Kadoke. Deze ietwat bizarre psychiater laat je echter niet onberoerd.
Hij heeft wel wat van die moedervlekjes op zijn onderrug. De titel is hiermee snel verklaard, denk je dan. Als je de roman verder analyseert, kun je ook besluiten dat de complexe relatie tussen zoon en moeder (vader) ook een moedervlek, maar dan in allegorische betekenis kan zijn. Het zou een moederroman kunnen zijn, maar dan wel in een alternatieve, onconventionele vorm. Ongetwijfeld heeft Grunberg autobiografische elementen verwerkt in zijn verhaal.
Deze roman is een Grunberg pur sang, zeker qua stijl, taal en toon: krachtig en heel erg uitgesproken. Gebruik van beeldspraak is hem ook niet vreemd; niets nieuws onder de zon dus, behalve dan het opmerkelijke verhaal. Sommige absurde wendingen vind je eveneens terug in ander werk van deze auteur. Moedervlekken is eerder een filosofische benadering van onderwerpen of gespreksthema’s zoals: leven of niet-leven, liefde en menselijk lijden, de relatie tussen een ouder en zijn kind, zelfmoord, de machteloosheid van de psychiatrie...
Zoek vooral niet naar een plot, er is helemaal geen plot. Op zich is Moedervlekken een behoorlijk droefgeestige roman. Toch ontdek je een knappe mix van humor, benauwdheid, melancholie en hoop.
Guy Doms