Het laatste schilderij van Sara de Vos

Amsterdam, 1631: Sara de Vos wordt als eerste vrouwelijke schilder toegelaten tot het Gilde van Sint Lucas, waar ook Rembrandt en Vermeer lid van zijn. Meer dan driehonderd jaar later is haar enige overgebleven werk een intrigerend landschap met een meisje in de sneeuw.
New York, 1957: Eleanor Shipley, een Australische studente kunstgeschiedenis, krijgt van een dubieuze kunsthandelaar het verzoek een kopie van het schilderij te maken. De beslissing die ze neemt, heeft ingrijpende gevolgen voor de rest van haar leven.
Sydney, 2000: Eleanor is universitair docent en conservator gespecialiseerd in vrouwelijke schilders uit de Gouden Eeuw. Ze organiseert een tentoonstelling en tot haar schrik worden zowel het echte schilderij als haar vervalsing ingestuurd.

Dit ligt hier al een paar weken uitgelezen op mijn ‘boekenveld’ dixit bureau. Waarom ik het schrijven van een review steeds maar uitstel is mij een raadsel. Het is nochtans een aanrader van formaat. Je leest het in golven op verschillende leessnelheden, de historische golven nam ik volle vaart en de hedendaagse golven met iets meer inspanning door de in elkaar geschoven tijdslijnen van verschillende personages. En als je dan die twee tijdstructuren door elkaar leest dan vraagt dit wel iets meer van de lezer. Niet eentje om zomaar effe vlot weg te lezen zoals onze noorderburen zo mooi verwoorden. Maar je krijgt er veel, héél veel voor terug. Zeker in de historische verhaallijn van Sara de Vos die zoals alle vrouwen in de Gouden Eeuw zichzelf diende weg te cijferen voor haar man. Onbegrijpelijk om te vatten dat onmiskenbaar talent geen waarde kon krijgen omdat dit nu eenmaal niet verwacht werd van een vrouw. Die ‘Gouden toets’ krijgt plots een heel ander betekenis, verrijkend. Sara bijt door en krijgt uiteindelijk toch haar lidmaatschap tot het Gilde van St. Lucas waartoe o.a. Rembrandt, en Vermeer behoorden. Na verloop van tijd verstrengelen die tijdslijnen zich en vereenzelvigen de twee hoofdpersonages doorheen de eeuwen zich met elkaar. Prachtig gestructureerd. Smith moet veel research gedaan hebben over de schilderstechnieken van weleer, de conservatiemethodieken en waardebepaling hier ging even een wereld voor mij open. Tijdens het lezen had ik steeds het gevoel om als toeschouwer deze werelden en personages te bekijken, net zoals je naar een schilderij kijkt. Maar de sterkte van het individu die iets wil bereiken of net daardoor afstand moet nemen van een talent heeft mij toch getoucheerd.
Wie het leest zal ervaren hoe het ‘meisje aan de rand van het bos’ brokken emoties opwekt.
 
Jan Stevens
 
.