De kleine Roemeense die nooit glimlachte

Ze was als een elfje, de kleine Roemeense turnster die de wereld veroverde in de jaren van de Koude Oorlog. Een wonderkind uit een land dat daarvoor alleen bekend stond om haar dictator en Dracula. Geroemd om haar sierlijkheid en perfect uitgevoerde bewegingen haalde ze de hoogste score ooit tijdens de Olympische Spelen. Een ongekende prestatie waar zelfs het scorebord niet op berekend was. Ze groeide uit tot een idool en werd in eigen land het symbool van het succes van het communisme. Maar op een dag groeide de kleine fee op en veranderde het meisje in een vrouw. Sportcommentatoren betreurden de transformatie van hun idool, en hoewel de medailles nog bleven komen, begon haar mythische waarde af te nemen.

De kleine Roemeense die nooit glimlachte is het verhaal van Nadia Comaneci die ondanks haar verbetenheid en discipline door haar lichaam en de buitenwereld verraden werd. Met bravoure en in een wervelende stijl ondervraagt Lola Lafon een wereld die kleine meisjes graag klein houdt uit angst dat ze hun magie verliezen.

Een jong meisje wordt haast per toeval geselecteerd voor een nieuwe Roemeense sportschool. De school heeft als opperste doelstelling topatleten te trainen tot topprestaties. In Roemenië gebeurde dit wellicht nog meer dan in de Westerse landen ter eer en glorie van het regime, tijdens de jaren tachtig het regime van dictator Ceausescu. De meisjes in de turnschool worden getraind ten koste van alles: het familieleven, ze worden bewust mager gehouden, weinig eten en drinken, worden voortdurend geïndoctrineerd tot grotere prestaties en er wordt niet nagedacht over het leven na de sportcarrière.
Het boek beschrijft uitgebreid de tienerjaren van het Roemeense idool Nadia Comaneci. Ze wordt een gelauwerde turnkampioen en wint verbluffend het nationale, Europese en wereldkampioenschap. Ze is bijzonder gracieus in haar bewegingen en vertoont haast onmogelijk geachte acrobatische oefeningen. Tijdens de kampioenschappen in het Westen, overigens onder strenge bewaking van de Securitate, wordt ze  geconfronteerd met een andere levenswijze en trainingen. Net voor de val van het Ceausescuregime met de kerstdagen van ’89 ontvlucht ze haar land. Er wordt gezegd omdat ze de woede van het volk vreest  omdat ze van zo dichtbij de promotiemachine rond de dictator steunde. Maar ook  in de Verenigde Staten blijft ze op zoek naar haar vrijheid. Zo schrijft Nadia Comaneci nog hetzelfde jaar: “Ik droomde van vrijheid, ik kwam in de Verenigde Staten en ik dacht: is dit vrijheid? Ik ben in een vrij land en toch ben ik nog niet vrij? Waar kan ik dan vrij zijn? “
De Roemeense revolutie was echter wellicht en pseudosprookje. Een mise-en-scène die zorgvuldig werd voorbereid door de Russische geheime dienst, met goedkeuring van de Amerikanen. De Roemenen zelf hebben er nauwelijks een rol in gespeeld. Gorbatsjov was twee jaar eerder in Boekarest geweest om aan te dringen op een liberaler beleid, maar Ceausescu stribbelde tegen. Met de val van de Berlijnse Muur en de instorting van de communistische regimes om hem heen was het ondenkbaar dat de oude man zou blijven zitten. De vraag was niet of hij ten val zou komen, maar hoe. Tegen deze achtergrond vond ook het leven van Nadia haar beloop en haar lotgeschiedenis, van een eenvoudig meisje tot idool , met een afnemende mythische waarde,..
Lola Safon schreef al meerdere maatschappelijk geëngageerde romans. Ze werd geboren in Boekarest, januari 1975. Van oorsprong is ze Frans, Russisch en Pools. Ze groeide op in Sofia en in Parijs en studeerde dans, muziek en literatuur. Ze staat bekend als feministe en als politiek geëngageerd in diverse anarchistische gemeenschappen.  Elke nieuwe publicatie van Lola Safon werd in Frankrijk vergezeld van een muziekstuk, een luister- en woordspel, waarmee ze de literaire wereld en de podiumkunsten met mekaar verbond. Ze won tal van boeken- en festivalprijzen.
 
Koen Elsen