Drijfzand

Drijfzand is een boek over wat het betekent om mens te zijn. Mankell vertelt erin over gebeurtenissen die voor hem bepalend zijn geweest en over personen die hem nieuwe perspectieven hebben aangereikt. Hij vertelt over liefde en jaloezie, over moed en angst. Over hoe het is om te leven met een levensbedreigende ziekte. Niet in de laatste plaats gaat het boek ook over levensvreugde. Mankell vond die terug toen hij erin slaagde zichzelf te bevrijden uit het drijfzand dat hem dreigde op te slokken.

Een recensie schrijven van een autobiografie is niet vanzelfsprekend, laat staan van een schrijver als Henning Mankell. De Zweedse auteur van misdaadverhalen, toneelstukken, literaire fictie en jeugdliteratuur overleed in oktober 2015. "Drijfzand" verscheen in 2014. Veel tijd kreeg hij niet meer toegemeten, maar hij bleef schrijven voor zijn geliefd lezerspubliek. 

In december 2013 kreeg Henning een auto ongeval, dit werd de voorbode van groter onheil. Kort nadien volgde de mokerslag, longkanker met metastasen in de nek. In het licht van deze confrontatie blikt Mankell terug op z'n leven en neemt ons mee op een zeer boeiende reis. Hij schrijft als het ware zijn testament, een toelichting op een rijk geschakeerd en geëngageerd leven. Een interessant weetje ? Zijn derde echtgenote was Eva Bergman, filmregisseur, en ja, dochter van de grote Ingmar Bergman. Een krachtige verbintenis, zou ik durven stellen. 

Henning Mankell gunt ons een inkijk in zijn fascinaties, zijn besognes, zijn ergernissen en grote vreugden. Ik vond het uitermate boeiend hem te leren kennen als een zeer verantwoordelijke en ontwapenend eerlijke man, met een ziel voor alle vormen van kunst en schoonheid. Hij vertelt over verloren beschavingen, o.a. het tempelcomplex Hagar Qim in Malta, met z'n 6000 jaren wellicht het oudste bouwwerk ter wereld. Wie kent de Leeuwenman, gevonden in 1939 in Zuidwest Duitsland ? Ook grotten en de prachtige rotstekeningen die men er ontdekte passeren magistraal de revue. En het desastreuse mosterdgas van WO I ligt aan de basis van de huidige cystostatica die nu gebruikt worden bij chemotherapie. Doorheen alle verhalen loopt een rode draad van vergelijken, in vraag stellen, vingers op stinkende wonden leggen, en nergens klinkt dit overdreven of belerend. Meer zelfs, het zet de lezer aan tot doordenken en afwegen, dingen net even omdraaien en anders belichten. Hij filosofeert en concludeert met verstand van zaken, en dit maakt het boek zo uniek. Mij trof vooral z'n vurig betoog voor een degelijke berging van het radioactieve kernafval in metalen kokers diep in de bergwanden - "we hebben een trol gecreëerd..." - en z'n immense bezorgdheid betreffende deze kwalijke erfenis voor onze nabestaanden. 

Enkele passages die ik graag met jullie deel : 

• [.........welk type samenleving wil je helpen vormgeven ? Die vraag is de rode draad in mijn leven geworden. ......] Blz 124 

• [Ook vandaag zijn er mensen nodig die van hun paard afstijgen en in de schaduw van een boom gaan zitten om daar een belangrijk besluit te nemen. Ergens zijn dat soort mensen altijd te vinden. Gelukkig. …...] Blz 193 

• En ook deze prachtige qoute over de scherenkust bij Gryt in Östergötland, z'n uitverkoren plek voor meditatie, mag hier niet ontbreken : [Hier kan je onmogelijk liegen tegen jezelf. De rotsen slijpen net zo lang aan de waarheid tot die vlijmscherpe randen heeft. …...] Blz 285 

Zo schrijft Mankell zich naar een naderend einde. Hij krijgt een "gunstige" diagnose na de ondergane chemokuren, er breekt een "adempauze" aan in z'n ziekteproces. Hij kijkt met open blik naar wat nog voor hem ligt. 

Een uiterst boeiend, leerzaam en soms ontnuchterend beeld van een auteur die zicht durft bloot te geven en de controverse niet schuwt ! 

Ka Vee