Als je het licht niet kunt zien
De jonge Marie-Laure is blind. Ze woont met haar vader in Parijs naast het natuurhistorisch museum waar hij werkt als curator. Als ze twaalf is bezetten de nazi’s Parijs en vader en dochter vluchten naar het Bretonse Saint-Malo. Ze hebben de grootste en meest waardevolle schat van het museum meegenomen.
In een mijnstadje in Duitsland groeit Werner Pfennig op in een weeshuis samen met zijn jongere zusje Jutta. Werner belandt bij de Hitlerjeugd en wordt vervolgens naar het front gestuurd. Via Rusland komt hij tenslotte in Saint-Malo terecht, waar zijn verhaal en dat van Marie-Laure samenkomen.
‘Als je het licht niet kunt zien’ is al een weekje uitgelezen, ik kom pas nu tot het neerpennen van mijn gedachten. ’t Moest even rusten en meestal is dat een goed teken. Als op een cover vermeld staat ‘Voor alle liefhebbers van de Boekendief,’ dan komt er spontaan argwaan in mij naar boven. Het zoveelste kapstokje aan een bestseller? Ik begon er dan ook met veel reserves in temeer omdat de flaptekst ook weer niet gespeend is van enig sentiment, een blind meisje dat onder bezetting van de nazi’s Parijs moet ontvluchten.
De ultra korte hoofdstukken ‘Pamfletten, Bommenwerpers, Het meisje, De jongen én nog enkele andere’ op nauwelijks 24 pagina’s bij het begin van het verhaal hadden mij echter onmiddellijk in de greep. Je krijgt als het ware een situatieschets die het onmogelijk maakt om niet verder te lezen. In een staccato-ritme wordt het verhaal via tijdsprongen in korte hoofdstukken op jou afgevuurd. Het is best wennen om in dit leesritme steeds tussen de twee personages en in tijd te wisselen maar eens je dit gewend bent maakt het je leeshonger des te groter. Van enig sentiment zoals ik verwachtte is totaal geen sprake integendeel je krijgt een prachtig zicht op het sterke karakter van Marie-Lou en de bewondering voor het personage stijgt naarmate je verder in het verhaal verweven wordt. Ook bij het personage van Werner, een wees die samen met zijn zus Jutta in een opvangtehuis verblijft wordt ver weg gebleven van elke vorm van medelijden. Integendeel je wordt op een heel realistische wijze meegenomen in zijn (verplichte) deelname aan de Hitlerjeugd waar hij dankzij zijn talent en begeestering voor radiotechnieken de kans krijgt om een voor hem praktisch onbereikbare opleiding te volgen aan één van de beste opleidinginstituten. Een opleiding die echter wel een oorlog dient.
Naast deze twee prachtig uitgediepte hoofdpersonages maak je ook kennis met de drijfveer van het hele verhaal en al zijn andere personages namelijk de “Zee der vlammen,” een edelsteen die opgesloten ligt in het Natuurhistorisch museum waar Marie-Lou haar vader werkt. Een zeldzaam en kostbaar exemplaar dat tot het derde rijk moet en zal behoren.
‘Als je het licht niet kunt zien,’ is nauwelijks in enkele zinnen te vatten. Het lijkt een avonturenroman maar de sterke karakterstudie van de hoofdpersonages, het realistisch tijdsbeeld van een gruwelijke periode in onze hedendaagse geschiedenis, de scherp omschreven decors waarin alles zich afspeelt en een prachtig plot dat je even laat slikken maakt van dit alles wel een uniek stuk!
En dan heb ik nu nog het gevoel dat ik nog zoveel uit deze meestervertelling niet kan meegeven.
Jan Stevens