Grafheuvel

Het is het begin van een drukkend warm zomerseizoen op Öland. Tienduizenden toeristen bezoeken het eiland om midzomer te vieren. Maar een van de bezoekers komt met andere intenties. Hij wil wraak nemen voor het onrecht dat hem als kind is aangedaan. Gerlof is de enige die een vermoeden heeft wie deze bezoeker is. Hij heeft hem eerder ontmoet, in zijn jeugd, toen ze allebei op het kerkhof stonden en plotseling geklop hoorden vanuit een vers graf …

De Grafheuvel is het laatste deel  van vier boeken:  rond vier seizoenen en een zeeman, kapitein Gerlof.  Gerlof is nu oud en wijs.  Hij woont op een eiland in de Baltische zee.  ‘s Winters is het er barkoud en wonen er haast geen mensen. ’s Zomers kan het er zo warm zijn als aan de Middellandse Zee en wordt het overstroomd door toeriste, dit is het zomerboek, midzomer. Elk boek  in de reeks is een verhaal op zich.
De Zweedse titel van dit boek is “Rörgast,” in tegenstelling tot  “Grafheuvel” in deze vertaling, verwijst de oorspronkelijke titel veel meer naar de mystieke sfeer die je al lezende aanvoelt. “Rörgast” is een mystieke geest uit het bronstijdperk en het boek ademt ook oude Scandinavische folklore.
Öland, want zo noemt de heuglijke plek waar kapitein Gerlof in een zomerhuisje woont,  is het decor voor een brok geschiedenis, een heerlijk landschap, met boeren en vissers,  folklore en hier vooral voor een dramatisch verhaal over menselijke relaties en  hun verleden.
Johan Theorin is een meeslepende verteller.  In korte hoofdstukjes typeert hij doorheen het boek haarfijn zijn personages. Elk personage heeft een wezenlijke rol in het noodlot dat een familie treft.  Haast voorspelbaar denk je soms, maar toch blijf je  gekluisterd lezen tot de laatste epiloog.
Het verhaal begint in het zeer arme Zweden van de jaren ‘20-‘30, een afgelegen land in het Noorden zonder bodemrijkdommen. De honger en het tekort aan banen had een vijfde van de Zweedse bevolking naar het buitenland gedreven, voornamelijk naar Amerika. Maar sommigen, de  ‘communisten’ emigreerden naar de Sovjet-Unie. Ze kwamen terecht in het land van Stalin, het continent van de repressie, deportaties en de zuiveringen waar tenslotte vrijwel elke buitenlander verdacht werd van spionage en enkel aangewezen was op ‘overleven’. In dit boek komt een oude emigrant terug. Heimwee, oude familiebanden, de zucht naar rust bij het levenseinde worden echter dramatisch verstoten door economische en  al even oude familiebelangen, gesitueerd in het huidige  Zweden. 
Sjöwall & Wahlöo en later Henning Mankell hebben hun boeken gebruikt om maatschappelijke problemen in de samenleving aan te kaarten  om de vele veranderingen in Zweden een plaats te geven, zonder evenwel een duidelijke politieke boodschap te willen voorstaan. Ook dit boek van Theorin voelt zo aan.  Een gedreven misdaadroman waarbij zoals bij Mankell een meeslepende verteller aan het woord komt.

Koen Elsen