Pluto

Een goudkleurige Volvo hobbelt over een doodlopende weg, gevolgd door een immense stofwolk. Achter het stuur zit een druk pratende vrouw onder een strooien hoed. Op de achterbank, onder al even indrukwekkende hoofddeksels, zitten haar drie oudste dochters. Uit het passagiersraam steekt het hoofd van de tienjarige Antonia. Zij draagt geen hoed. Haar korte haren wapperen terwijl ze Pluto binnenrijden, want zo noemen haar zussen het doodse platteland waar hun moeder in een opwelling een scheef dijkhuis heeft gekocht. 

In Pluto beleeft Antonia de zomer van haar leven. Pas vele jaren later keert ze terug, met een baby in een draagdoek en een peuter aan de hand. Maar ditmaal is het geen zomer. Het dijkhuis is zwaar in verval. Antonia’s hart ligt aan diggelen. De noordoostenwind blijft maar waaien. En de baby houdt niet op met huilen.

In Pluto biedt Lara Taveirne een volkomen authentieke blik op een van de grote thema’s van het mensdom: verlies. Zonder mededogen laat ze haar rouwende personages afdalen in het schimmenrijk, met alleen een touwtje om de weg terug te vinden: de onbreekbare band tussen generaties.

Na een jaar van lezen, veel lezen en praktisch op elk moment van de dag midden tussen de boeken te vertoeven denk je wel eens welk boek heeft mijn leeshart nu het meest beroerd dit jaar? Die gedachte schoot al een tijdje doorheen mijn hoofd maar daar kwam abrupt een einde aan na het lezen van Pluto. Op de valreep, want ik zal nog wel een tweetal boeken lezen dit jaar, pakte Lara Taveirne mij terug bij mijn nekvel en raakte mij behoorlijk diep in ’t hart. Het wordt Pluto dit jaar.  

Er is dat hart, een pompend orgaan dat ons in leven houdt. Maar er zijn nog andere harten, zoals mijn onderwijshart, een hart dat de onbevangenheid van kinderen kan koesteren. Antonia, hoofdfiguur in Pluto nestelde zich daar diep in, ze krijgt er zelfs een kamertje apart in. Dat is wat Lara Taveirne doet met haar personages, in die prachtige minzame taal van haar, opnieuw een taal naar mijn hart beitelt ze bedrieglijk eenvoudig maar zo zorgvuldig al van kinds af aan aan het prachtige maar broze karakter van Antonia. Bitterzoet.  

Je maakt kennis met kleine Antonia, 1981 – 1991. Het zijn haar lagere schooljaren. Bitterzoet, omdat zij duidelijk geen kind is dat zich kan thuis voelen op school. Zij is er te onbevangen voor en kan niet aarden in dergelijke groepsdynamieken. Het is prachtig om lezen hoe Lara Taveirne Antonia op haar geheel eigenwijze laat meedraaien. Antonia leeft deels in haar eigen wereld en groeit ook op in een niet alledaags gezin. Samen met haar drie zussen van verschillende vaders waarvan zij de jongste is is het leven in het gezin met een manisch-depressieve moeder niet zo evident. Niet dat zij dit zo ervaart en dat maakt dit verhaal zo zoet.  

Vooraf staat er een heel eenvoudige stamboom van haar familie, met haar moeder ‘oma Zee’ bovenaan, haar zussen eronder, maar ook haar kinderen waardoor je al weet dat dit een verhaal is over generaties heen. Een verhaal van drie vrouwen die door hun genen met elkaar verbonden zijn. Het is goed dat die kleine stamboom er staat want het verhaal switcht heel vernuftig maar erg naturel tussen die drie vrouwen in de tijd, ik keerde toch regelmatig even terug om bij de les te blijven. Dat Antonia haar vader niet kent, er niet heen kan terwijl haar zussen dat wel kunnen knaagt. Ze blijft als kind op die honger zitten. De wijze waarop Antonia hier mee omgaat is dikwijls hartverscheurend of hoe ogenschijnlijk prachtig gevormde woorden en zinnen pijn kunnen doen.  

Dit zoetsappig relaas van Antonia is slechts een voorbode, een hoogst intrigerend voorproevertje voor de bom die gaat barsten als Loeki, haar dochter veel later ontdekt dat haar moeder schreef. Opnieuw wordt er zorgvuldig gebeiteld aan een tweede hoofdpersonage, Loeki haar dochter. De wijze waarop Lara Taveirne de gevoelstoestand van Loekie beschrijft bij deze ontdekking is grandioos en aangrijpend, flirtend met proza. Zij begint te lezen. Lievelingszomer 1987. 

Als oma Zee in een van haar ongrijpbare emoties een dijkhuisje koopt start voor Antonia en haar zussen zo’n eindeloos lange zomer zoals die alleen maar lang kan duren bij kinderen. En daar wordt een ander hart van mij geraakt. Een hart dat zich gevuld heeft met herinneringen, een nostalgisch hart dat terugblikt op mijn eigen jaren ‘70 toen velen van onze generatie op kleine boerderijtjes woonden en leefden van dag op dag met wat werken, wat trappisten drinken en wat vrijen met ons lief. Comfort en warm water uit de kraan hadden we niet nodig. In die lievelingszomer zijn het de zussen die samenhangen en die zorgen voor elkaar want stilaan wordt duidelijk dat ‘oma Zee’ dit niet kan. Idyllisch leven brokkelt langzaam af, het zomert nog wat na maar herfst en koude dwingen de aftocht terug naar het rijtjeshuis. Wat onvermijdelijk is gebeurt ook, zussen zoeken hun weg in het leven, blijven aanwezig maar geraken op de achtergrond. Antonia, zoals alle jongste kinderen blijft alleen achter.  

Ook zij verlaat het nest en dan wordt het bitterzoete bitter. Antonia is duidelijk niet gemaakt voor deze wereld. Zij is niet bij machte om rechtop te blijven en in die onmacht duwt ze weg wat haar dierbaar is. Opnieuw werd ik trefzeker in een ander hart van mij geraakt, een zorgend hart, een hart dat wil dat iedereen het goed heeft. Maar in de echte wereld kan dat niet. Empathische woorden snoerden mijn keel dicht. De zussenband gesmeed in die lievelingszomer helpt, stuurt en doet wat kan. Antonia besluit met twee jonge kinderen terug te keren naar het dijkhuisje, naar haar lievelingszomer. ‘t Worden barre tijden waar personages uit die zomer onder andere gedaanten terugkeren. Het wordt geen lievelingszomer maar hard, bikkelhard. En net daar is het dat krachten ontstaan, de moederliefde die blijkbaar overwint al is ook dat eindig.   

Het is ook het punt waar Loekie ontwaakt uit de geschreven woorden van haar moeder, Antonia. Abrupt.  

Ik ook.  

Antonia, je kwam met woorden in mijn hoofd terecht, kreeg een plek in een apart kamertje in een van mijn harten. Ik weet nu al dat je daar gaat blijven en ik jou daar dikwijls zal koesteren. Lara Taveirne zorgde ervoor dat ik jou begreep.  

Jan Stevens, redacteur boekensite.gent